Muzealna przystawka

Staroobrzędowcy to wywodząca się z Rosji grupa społeczno-wyznaniowa. Jej powstanie związane jest z wprowadzeniem reform w Cerkwi prawosławnej, które zapoczątkowane zostały w połowie XVII w. przez patriarchę Nikona. Polegać one miały na unifikacji obrzędów oraz upodobnieniu rosyjskich ksiąg liturgicznych do bizantyjskich. Zwieńczeniem procesu reform był „wielki sobór”, który odbył się w 1657 r. w Moskwie. Biorący w nim udział patriarchowie wprowadzili m.in. czynienie znaku krzyża trzema palcami, chrzest przez pokropienie zamiast trzykrotnego zanurzenia w wodzie oraz dopuszczono krzyż z dwóch belek na równi z trójbelkowym. Sprzeciwiających się zmianom wyklęto i nazwano „raskolnikami” (klątwę zniósł dopiero Sobór Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w 1971 r.). Wielu z wyznawców starej wiary zamknięto w rosyjskich więzieniach. Niejeden z nich zdecydował się na dobrowolną emigrację do krajów o większej tolerancji religijnej.
Dzieje staroobrzędowców, którzy osiedlili się w Polsce, ściśle związane są ze wsią Wojnowo. Tam bowiem, nad jeziorem Duś, wybudowano w 1836 r. małą pustelnię. Kilka lat później przekształcona ona została w klasztor męski pod wezwaniem Chrystusa Zbawiciela i Świętej Trójcy. Pod koniec XIX w. został on przekształcony w żeński monaster. Jego nową organizacją zajęła się przybyła z Rosji mniszka Apraksija (Helena Dikopolska; 1862-1943). Zakonnice obok praktyk religijnych i ciężkiej pracy na roli, uczyły dzieci czytać i prowadziły działalność opiekuńczą. Rozwój społeczności staroobrzędowców w Wojnowie wstrzymany został przez wybuch I wojny światowej. Nastąpiło wówczas znaczne zubożenie monastyru. Przeorysza Dikopolska przepisała mienie klasztorne na dwie żyjące w nim mniszki. Klasztor traktowany był jako własność prywatna i, zgodnie z prawem pruskim, reprezentowała go przełożona – jedna z głównych właścicielek. W 1968 r. w klasztorze żyły już tylko dwie mniszki i cztery posłusznice (zakonnice na jednym z pierwszych etapów życia zakonnego, które złożyły śluby czasowe). W 2005 i 2006 r. zmarły dwie ostatnie żyjące w klasztorze mniszki. Obecnie na terenie majątku poklasztornego znajduje się prywatne Muzeum Ikon i Kultury Staroobrzędowców.
W zbiorach MWiM przechowywane są księgi pochodzące z wojnowskiego klasztoru. Kolekcja składa się z 13 starych druków (czyli ksiąg wydanych do 1800 r.), 3 rękopisów oraz 24 druków zwartych (czyli wydanych po 1801 r.). Prezentowany wolumin to „Irmosy. S’irmosow’ pomorskago pisma perwym tisnieniem” wydany w 1910 r. w Moskwie (sygn. III/15535). Księga wydrukowana została w opracowaniu nutowym według ośmiu głosów muzycznego systemu bizantyjskiego. Rozpoczyna ją bogato zdobiona strona tytułowa, a w środku występują bardzo ozdobne inicjały. Karty woluminu są złocone i wyciśnięto na nich kwiatowy wzór. Całość oprawiona jest w skórę z bogatym wzorem roślinnym. Widoczne są na niej pozostałości złoceń. Na grzbiecie znajdują się pozłacane litery tytułu. Okładzinę spinają dwie ozdobne klamry.