W księgozbiorze Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie przechowywana jest kolekcja rozporządzeń władców pruskich z XVII i XVIII wieku.
od deski do deski - edykty, patenty cz.1
W księgozbiorze Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie znajduje się kolekcja rozporządzeń władców pruskich z XVII i XVIII wieku. Składały się na nie szczegółowe przepisy administracyjno-porządkowe, zarządzenia związane z handlem i sprawami gospodarczymi, osadnictwem i obciążeniami ludności wiejskiej, opieką społeczną, sprawami wojskowymi oraz epidemiami. Analiza tekstów w kontekście ich tytułów prowadzi do stwierdzenia, że brak jest wyraźnej konsekwencji terminologicznej. Rozporządzenia te w polskiej wersji językowej spotykane są pod różnymi terminami, jak: deklaracja, instrukcja, edykt, obwieszczenie, patent, reglement, uniwersał, reskrypt, oświadczenie, mandat. Wydawano je równocześnie w dwóch, a nawet trzech wersjach językowych: po niemiecku, polsku i litewsku. Liczyły od 1 do 64 stron formatu 36 X 21 cm.
Kolekcja znajdująca się w zbiorach specjalnych muzealnej Biblioteki została opracowana jako zbiór edyktów i patentów. Edyktami z reguły nazywano ustawy powszechne władcy, mające walor przepisu ogólnego wydawanego dla ogółu ludności danej prowincji. Natomiast patenty były normą prawa nadającą jakieś uprawnienia grupie ludności czy jednostce. Zawierały ulgi, zezwolenia mające często charakter przywileju.
Najstarsze rozporządzenia, w języku polskim, drukowano już w XVI wieku w Królewcu. Dopiero w pierwszej połowie XVIII wieku zaczęły się ukazywać w Berlinie, Szczecinie i Wrocławiu. Natomiast od 1772 roku tłoczono je w drukarni w Kwidzynie. Po II i III rozbiorze Polski również w drukarniach Białymstoku, Poznaniu, Toruniu i Warszawie.
Pierwszy i najstarszy przechowywany w Bibliotece muzealnej patent to „[Inc.:] My Friderich Wilhelm, z Łaski Bozey Krol Pruski, Margrabia Brandenburski”, dotyczący podatków wiejskich. Ogłoszony przez króla Prus Fryderyka Wilhelma I (1688-1740). Według informacji zawartej w „Bibliografii rozporządzeń Pruskich […]” W. Chojnackiego i M. Szymańskiej-Jasińskiej, wydrukowany został w drukarni Katarzyny Reussner w 1717 roku w Królewcu.
Patent składa się z ośmiu stron tekstu w języku polskim. Wydrukowano go czcionką gotycką w kolorze czarnym, na papierze ręcznie czerpanym. Rozpoczyna go ozdobny inicjał wpisany kompozycyjnie w kwadrat. Kończy znak locus sigilli (tzn. miejsce na pieczęć). W górnej części pierwszej strony widnieje niezidentyfikowany odręczny zapis. Dokument nie posiada oprawy.
Bibliografia:
Chojnacki W., Szymańska-Jasińska M. „Bibliografia rozporządzeń pruskich wydanych w języku polskim (XVI-XIX wiek)”, Warszawa 2001.
W księgozbiorze Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie znajduje się kolekcja rozporządzeń władców pruskich z XVII i XVIII wieku. Składały się na nie szczegółowe przepisy administracyjno-porządkowe, zarządzenia związane z handlem i sprawami gospodarczymi, osadnictwem i obciążeniami ludności wiejskiej, opieką społeczną, sprawami wojskowymi oraz epidemiami. Analiza tekstów w kontekście ich tytułów prowadzi do stwierdzenia, że brak jest wyraźnej konsekwencji terminologicznej. Rozporządzenia te w polskiej wersji językowej spotykane są pod różnymi terminami, jak: deklaracja, instrukcja, edykt, obwieszczenie, patent, reglement, uniwersał, reskrypt, oświadczenie, mandat. Wydawano je równocześnie w dwóch, a nawet trzech wersjach językowych: po niemiecku, polsku i litewsku. Liczyły od 1 do 64 stron formatu 36 X 21 cm.
Kolekcja znajdująca się w zbiorach specjalnych muzealnej Biblioteki została opracowana jako zbiór edyktów i patentów. Edyktami z reguły nazywano ustawy powszechne władcy, mające walor przepisu ogólnego wydawanego dla ogółu ludności danej prowincji. Natomiast patenty były normą prawa nadającą jakieś uprawnienia grupie ludności czy jednostce. Zawierały ulgi, zezwolenia mające często charakter przywileju.
Najstarsze rozporządzenia, w języku polskim, drukowano już w XVI wieku w Królewcu. Dopiero w pierwszej połowie XVIII wieku zaczęły się ukazywać w Berlinie, Szczecinie i Wrocławiu. Natomiast od 1772 roku tłoczono je w drukarni w Kwidzynie. Po II i III rozbiorze Polski również w drukarniach Białymstoku, Poznaniu, Toruniu i Warszawie.
Pierwszy i najstarszy przechowywany w Bibliotece muzealnej patent to „[Inc.:] My Friderich Wilhelm, z Łaski Bozey Krol Pruski, Margrabia Brandenburski”, dotyczący podatków wiejskich. Ogłoszony przez króla Prus Fryderyka Wilhelma I (1688-1740). Według informacji zawartej w „Bibliografii rozporządzeń Pruskich […]” W. Chojnackiego i M. Szymańskiej-Jasińskiej, wydrukowany został w drukarni Katarzyny Reussner w 1717 roku w Królewcu.
Patent składa się z ośmiu stron tekstu w języku polskim. Wydrukowano go czcionką gotycką w kolorze czarnym, na papierze ręcznie czerpanym. Rozpoczyna go ozdobny inicjał wpisany kompozycyjnie w kwadrat. Kończy znak locus sigilli (tzn. miejsce na pieczęć). W górnej części pierwszej strony widnieje niezidentyfikowany odręczny zapis. Dokument nie posiada oprawy.
Bibliografia:
Chojnacki W., Szymańska-Jasińska M. „Bibliografia rozporządzeń pruskich wydanych w języku polskim (XVI-XIX wiek)”, Warszawa 2001.
