Jubileusze, rocznice, obchodzone zarówno w wymiarze prywatnym jak i ogólnospołecznym, w wielu wypadkach, obok uroczystej manifestacji wydarzenia pozostawiały trwały, materialny ślad.
Popularnymi obrazami długotrwałej pamięci o wybitnych postaciach i ważnych historycznie wydarzeniach, są poświęcone im medale. Bite okazjonalnie i szeroko rozpowszechniane jako nośniki propagowanych idei i pozytywnych wzorów do naśladowania.
Jedną z takich okazji była świętowana 12 września 1883 roku, 200. rocznica ostatniego, wielkiego sukcesu militarnego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W dobie zaborów, dla pozbawionego własnej państwowości narodu, pamięć o zwycięstwie króla polskiego Jana III Sobieskiego pod Wiedniem (12.09.1683) miała doniosłe znaczenie.
Świętowanie odsieczy wiedeńskiej miało zupełnie inny wymiar w każdej części rozdartych ziem Polski. Zorganizowanie oficjalnych uroczystości w zaborze rosyjskim było niemożliwe, w pruskim sprawa miała się zdecydowanie lepiej. Najwięcej swobody w tej kwestii mieli Polacy w zaborze austriackim. Niestety w monarchii austro-węgierskiej starano się umniejszyć rolę polskiego monarchy w zwycięstwie, czego dowodem były uroczystości i wystawa w Wiedniu. W tej sytuacji Kraków stanął na wysokości zadania, organizując obok szeregu innych wydarzeń własną wystawę zabytków z czasów króla Jana III. Nie było to trudne. Jak pisała w 1819 roku księżna Izabela Czartoryska „Do tego czasu wiele znayduie się pamiątek w Polszcze tego tak sławnego zwycięstwa. Zachowują w różnych domach kulbaki, rzędy, szable, kubki, pierścienie, obicia i dywany przez Polaków zdobyte. Nie ieden Polak powtarza z chlubą: i móy dziad był z Królem Janem pod Wiedniem”
Do wyeksponowania osoby króla i rozpowszechnienia jego podobizny w kontekście rocznicy najlepiej, oprócz okazjonalnych druków, nadawała się drobna plastyka, do jakiej zaliczyć można medale, medaliki, żetony. Dziś, po 340 latach od rozgromienia u bram Wiednia wojsk Imperium Osmańskiego, do wspomnianych krakowskich obchodów można odnieść się prezentując dwa spośród wybitych wówczas medali.
Pierwszy z nich powstał w pracowni krakowskiego złotnika i grawera Wacława Głowackiego (1828-1908), którego zakład mieścił się przy rynku. Na awersie, wokół profilu króla Jana III Sobieskiego, „ukoronowanego” wieńcem laurowym, umieszczono objaśniające intencję napisy: PAMIĄTKA 200-LETNIEJ ROCZNICY OSWOBODZENIA WIEDNIA 1883 R./ NA UCZCZENIE PAMIĘCI WIELKIEGO KRÓLA ZROBIŁ / WACŁAW GŁOWACKI. Rewers zawiera wizerunek obrazu Matki Boskiej Piaskowej (Pani Krakowa), przedstawiony na tle kotary udrapowanej w zwieńczony koroną baldachim, którą po bokach dzierżą aniołowie. W legendzie czytamy: JAN III IDĄC Z KRAKOWA POD WIEDEŃ PRZED OBRAZEM N. M. P. NA PIASKU CUDAMI SŁYNĄCEJ OCALENIE CHRZEŚCIJAŃSTWA WYMODLIŁ 1683. Pod obrazem: KORONOWANA 8 WRZES. 1883, a po bokach herbu miasta data: 18-83.
Jan III Sobieski zatrzymał się przed cudownym obrazem u Karmelitów 15 sierpnia 1683 roku, w drodze pod Wiedeń. On i królowa Maria Kazimiera ślubowali – w razie zwycięstwa – postawienie dwóch kościołów i klasztorów w Warszawie, dla SS. Sakramentek i OO. Kapucynów. Ślubów dotrzymali. Wyproszona w Watykanie oficjalna koronacja obrazu celowo odbyła się w rocznicę słynnej odsieczy, zyskując pełniejszy wymiar poprzez połączenie obrzędu religijnego z narodowym.
Autorem drugiego medalu upamiętniającego rocznicę wiktorii wiedeńskiej jest krakowski rytownik i medalier Felicjan Wojtych, prowadzący swój zakład w Sukiennicach od 1879 do 1903 roku. Awers zdobi, podobnie jak w poprzednim medalu, wizerunek głowy króla w wieńcu laurowym. W otoku napis: JAN III SOBIESKI KRÓL POLSKI OBROŃCA CHRZEŚCIJAŃSTWA 1683. Pod portretem sygnatura: F. WOJTYCH KRAKÓW. Na rewersie przedstawiono herb Janina, na ozdobnej tarczy, pod koroną. W otoku: PAMIĄTKA OBCHODU OSWOBODZENIA WIEDNIA 12 GO WRZEŚNIA 1883.
MK
Fot. Grzegorz Kumorowicz
Jedną z takich okazji była świętowana 12 września 1883 roku, 200. rocznica ostatniego, wielkiego sukcesu militarnego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W dobie zaborów, dla pozbawionego własnej państwowości narodu, pamięć o zwycięstwie króla polskiego Jana III Sobieskiego pod Wiedniem (12.09.1683) miała doniosłe znaczenie.
Świętowanie odsieczy wiedeńskiej miało zupełnie inny wymiar w każdej części rozdartych ziem Polski. Zorganizowanie oficjalnych uroczystości w zaborze rosyjskim było niemożliwe, w pruskim sprawa miała się zdecydowanie lepiej. Najwięcej swobody w tej kwestii mieli Polacy w zaborze austriackim. Niestety w monarchii austro-węgierskiej starano się umniejszyć rolę polskiego monarchy w zwycięstwie, czego dowodem były uroczystości i wystawa w Wiedniu. W tej sytuacji Kraków stanął na wysokości zadania, organizując obok szeregu innych wydarzeń własną wystawę zabytków z czasów króla Jana III. Nie było to trudne. Jak pisała w 1819 roku księżna Izabela Czartoryska „Do tego czasu wiele znayduie się pamiątek w Polszcze tego tak sławnego zwycięstwa. Zachowują w różnych domach kulbaki, rzędy, szable, kubki, pierścienie, obicia i dywany przez Polaków zdobyte. Nie ieden Polak powtarza z chlubą: i móy dziad był z Królem Janem pod Wiedniem”
Do wyeksponowania osoby króla i rozpowszechnienia jego podobizny w kontekście rocznicy najlepiej, oprócz okazjonalnych druków, nadawała się drobna plastyka, do jakiej zaliczyć można medale, medaliki, żetony. Dziś, po 340 latach od rozgromienia u bram Wiednia wojsk Imperium Osmańskiego, do wspomnianych krakowskich obchodów można odnieść się prezentując dwa spośród wybitych wówczas medali.
Pierwszy z nich powstał w pracowni krakowskiego złotnika i grawera Wacława Głowackiego (1828-1908), którego zakład mieścił się przy rynku. Na awersie, wokół profilu króla Jana III Sobieskiego, „ukoronowanego” wieńcem laurowym, umieszczono objaśniające intencję napisy: PAMIĄTKA 200-LETNIEJ ROCZNICY OSWOBODZENIA WIEDNIA 1883 R./ NA UCZCZENIE PAMIĘCI WIELKIEGO KRÓLA ZROBIŁ / WACŁAW GŁOWACKI. Rewers zawiera wizerunek obrazu Matki Boskiej Piaskowej (Pani Krakowa), przedstawiony na tle kotary udrapowanej w zwieńczony koroną baldachim, którą po bokach dzierżą aniołowie. W legendzie czytamy: JAN III IDĄC Z KRAKOWA POD WIEDEŃ PRZED OBRAZEM N. M. P. NA PIASKU CUDAMI SŁYNĄCEJ OCALENIE CHRZEŚCIJAŃSTWA WYMODLIŁ 1683. Pod obrazem: KORONOWANA 8 WRZES. 1883, a po bokach herbu miasta data: 18-83.
Jan III Sobieski zatrzymał się przed cudownym obrazem u Karmelitów 15 sierpnia 1683 roku, w drodze pod Wiedeń. On i królowa Maria Kazimiera ślubowali – w razie zwycięstwa – postawienie dwóch kościołów i klasztorów w Warszawie, dla SS. Sakramentek i OO. Kapucynów. Ślubów dotrzymali. Wyproszona w Watykanie oficjalna koronacja obrazu celowo odbyła się w rocznicę słynnej odsieczy, zyskując pełniejszy wymiar poprzez połączenie obrzędu religijnego z narodowym.
Autorem drugiego medalu upamiętniającego rocznicę wiktorii wiedeńskiej jest krakowski rytownik i medalier Felicjan Wojtych, prowadzący swój zakład w Sukiennicach od 1879 do 1903 roku. Awers zdobi, podobnie jak w poprzednim medalu, wizerunek głowy króla w wieńcu laurowym. W otoku napis: JAN III SOBIESKI KRÓL POLSKI OBROŃCA CHRZEŚCIJAŃSTWA 1683. Pod portretem sygnatura: F. WOJTYCH KRAKÓW. Na rewersie przedstawiono herb Janina, na ozdobnej tarczy, pod koroną. W otoku: PAMIĄTKA OBCHODU OSWOBODZENIA WIEDNIA 12 GO WRZEŚNIA 1883.
MK
Fot. Grzegorz Kumorowicz
