O istocie pieniądza w kontekście rozwoju gospodarczego, stabilności ekonomicznej oraz dobrobytu społecznego, wiedział i pisał w swoich traktatach Mikołaj Kopernik.
Szeląg ziem pruskich (skarb z Domkowa) Kazimierz Jagiellończyk 1454-1457, mennica toruńska srebro, średnica: 22 mm, waga: 1,65 g
Autor: fot. Grzegorz Kumorowicz
Formułując słynne prawo o wypieraniu dobrego pieniądza przez zły, opierał się na swoich obserwacjach rynku pieniężnego w Prusach Królewskich, a także doświadczeniu zdobytym podczas administrowania dobrami kapitulnymi. Chaos monetarny, który towarzyszył jego czasom do momentu usankcjonowanej przez króla reformy, wszelkiego rodzaju nieuczciwe zabiegi na polu wymiany, skłoniły go również do przyjrzenia się monetom jako takim. Śledząc dzieje monetarne z ostatnich 150 lat historii Prus, dając tym samym pierwszą i najstarszą historię menniczą tych ziem, osobiście mierzył, ważył i pobierał próby srebra z szelągów, z każdego prawie panowania. Ale złym lub dobrym pieniądzem był nie tylko stanowiący podstawę rozliczeniową szeląg krzyżacki. Całe spektrum monet, w tym gros zagranicznych, mniej lub bardziej zasobnych w kruszec, niekiedy fałszywych lub bitych nielegalnie, zasilało lub destabilizowało zasobność pruskiej sakiewki. Co z tymi dobrymi? Podobno w codziennym obiegu było ich nie za wiele. Wychwytywane, tezauryzowane, wywożone, przetapiane. Nie dziwi więc, że jedna z najlepszych, o której emisji, w dorosłym życiu Kopernika pewnie zamilkły już echa, dotrwała do dziś jako moneta bardzo rzadka.
Mowa tutaj o „królu szelągów”, bo tak bywa nazywany pierwszy polski nominał tego typu, bity za przyzwoleniem króla Kazimierza Jagiellończyka, jako pieniądz stanów pruskich, przeznaczony dla prowincji pruskich na czas wojny. Muzeum Warmii i Mazur może poszczycić się jednym z tych pięknych egzemplarzy, który jest wisienką na torcie nie tylko w skarbie z Domkowa, któremu przynależy, ale też w muzealnych zbiorach pieniędzy średniowiecznych, związanych z Prusami. Wprawne oko dostrzeże go w grupie rozsypanych w gablocie monet na wystawie w zamku w Lidzbarku Warmińskim, poświęconej wojnie trzynastoletniej. O tym, że do wojny potrzebne są pieniądze była już mowa. O tym, ze pieniądz może być orężem nie tylko w aspekcie nabywczym, ale też propagandowym, warto wspomnieć właśnie przy okazji tegoż szeląga.
„Machina” mennicy stanowej w Toruniu poświęciła mu czas tylko w okresie od 1454 do 1457 roku. Kazimierz Jagiellończyk, potrzebujący gotówki i wsparcia w rozpoczętej batalii z Zakonem, przyznał stanom pruskim, ograniczone terminem działań wojennych, prawo mennicze. Te wypuściły monetę zgodną z miejscowym systemem, ale o wysokiej, nigdy w późniejszych szelągach obiegowych niespotykanej próbie 12-łutowej. Zawartość czystego srebra w krążku była więc kusząca dla spekulantów. Moneta była „za dobra”, by przejść obok niej obojętnie i nie wyłowić jej z obiegu. To, co się z nią stało, było modelowym przykładem działania prawa, które kilkadziesiąt lat później sformułował Mikołaj Kopernik w dziele „Monetae cudendae ratio”. Krótki okres emisji dodatkowo przyczynił się do faktu, że obecnie wyjątkowo rzadko pojawia się na rynku antykwarycznym.
Dlaczego zaryzykowano i wypuszczono na mętne, wojenne wody taki „rarytas”. Cóż. Jednym z głównych powodów tejże wojny była właśnie polityka monetarna Zakonu. Stany pruskie prosząc króla polskiego o inkorporację, chciały między innymi położyć tamę rujnującej gospodarkę deprecjacji szeląga. Wysoka próba stanowej monety, obok czysto ekonomicznych pobudek, to nic innego, jak polityczna manifestacja adresowana do Krzyżaków, mająca również skompromitować ich lichą walutę.
Na awersie prezentowanej monety przedstawiono orła z koroną na szyi, umieszczonego na tarczy. W legendzie napis: :KASIMIRVS : D : G : REX POLOE. Pole rewersu wypełnia herb Torunia, miasta, w którym znajdowała się mennica. Jest to tarcza z wizerunkiem półotwartej bramy z trzema basztami zwieńczonymi blankami. W otoku napis: MONETA : DVCATVS : PRVCIE :
Małgorzata Kumorowicz
Mowa tutaj o „królu szelągów”, bo tak bywa nazywany pierwszy polski nominał tego typu, bity za przyzwoleniem króla Kazimierza Jagiellończyka, jako pieniądz stanów pruskich, przeznaczony dla prowincji pruskich na czas wojny. Muzeum Warmii i Mazur może poszczycić się jednym z tych pięknych egzemplarzy, który jest wisienką na torcie nie tylko w skarbie z Domkowa, któremu przynależy, ale też w muzealnych zbiorach pieniędzy średniowiecznych, związanych z Prusami. Wprawne oko dostrzeże go w grupie rozsypanych w gablocie monet na wystawie w zamku w Lidzbarku Warmińskim, poświęconej wojnie trzynastoletniej. O tym, że do wojny potrzebne są pieniądze była już mowa. O tym, ze pieniądz może być orężem nie tylko w aspekcie nabywczym, ale też propagandowym, warto wspomnieć właśnie przy okazji tegoż szeląga.
„Machina” mennicy stanowej w Toruniu poświęciła mu czas tylko w okresie od 1454 do 1457 roku. Kazimierz Jagiellończyk, potrzebujący gotówki i wsparcia w rozpoczętej batalii z Zakonem, przyznał stanom pruskim, ograniczone terminem działań wojennych, prawo mennicze. Te wypuściły monetę zgodną z miejscowym systemem, ale o wysokiej, nigdy w późniejszych szelągach obiegowych niespotykanej próbie 12-łutowej. Zawartość czystego srebra w krążku była więc kusząca dla spekulantów. Moneta była „za dobra”, by przejść obok niej obojętnie i nie wyłowić jej z obiegu. To, co się z nią stało, było modelowym przykładem działania prawa, które kilkadziesiąt lat później sformułował Mikołaj Kopernik w dziele „Monetae cudendae ratio”. Krótki okres emisji dodatkowo przyczynił się do faktu, że obecnie wyjątkowo rzadko pojawia się na rynku antykwarycznym.
Dlaczego zaryzykowano i wypuszczono na mętne, wojenne wody taki „rarytas”. Cóż. Jednym z głównych powodów tejże wojny była właśnie polityka monetarna Zakonu. Stany pruskie prosząc króla polskiego o inkorporację, chciały między innymi położyć tamę rujnującej gospodarkę deprecjacji szeląga. Wysoka próba stanowej monety, obok czysto ekonomicznych pobudek, to nic innego, jak polityczna manifestacja adresowana do Krzyżaków, mająca również skompromitować ich lichą walutę.
Na awersie prezentowanej monety przedstawiono orła z koroną na szyi, umieszczonego na tarczy. W legendzie napis: :KASIMIRVS : D : G : REX POLOE. Pole rewersu wypełnia herb Torunia, miasta, w którym znajdowała się mennica. Jest to tarcza z wizerunkiem półotwartej bramy z trzema basztami zwieńczonymi blankami. W otoku napis: MONETA : DVCATVS : PRVCIE :
Małgorzata Kumorowicz
