„Systema Mundi Tychonicum: secundum celeberrimorum astronomorum Tychonis de Brahe et Io. Baptistae Riccioli S. I. hypotheses concinnatum” – to zeszłoroczny nabytek do kolekcji kartograficznej Muzeum.
Ta ciekawa i piękna pod względem graficznym mapa atlasowa ilustruje, jak głosi jej tytuł, teorie dotyczące systemu świata, „według najsłynniejszych astronomów” XVI i XVII wieku - Tyhona Brahe i Johanna Baptisty Ricciolego.
Starannego zilustrowania poglądów obu uczonych na temat ruchu planet, podjął się norymberski matematyk, astronom i kartograf - Johann Gabriel Doppelmayr (1677-1750), opracowując na początku XVIII wieku ten wspaniały, kolorowany miedzioryt. Nawiązawszy współpracę z Johannem B. Homannem (1664-1724), czołowym niemieckim kartografem i cesarskim geografem, właścicielem działającego od 1702 roku w Norymberdze wydawnictwa, wśród dostarczanych do publikacji płyt astronomicznych, zawarł i powyższe dzieło. Począwszy od 1707 roku, czasu pierwszego druku, mapa publikowana była kilkakrotnie. Weszła między innymi w skład Atlas Coelestis, wydanego przez spadkobierców Homanna w 1742 roku.
Główny, centralny diagram pokazuje teorię nazywaną "tychonicznym modelem świata", będącym kompromisem pomiędzy ptolemeuszowskim geocentryzmem a kopernikańskim heliocentryzmem. Zakłada on, iż centralne miejsce świata przynależy do nieruchomej Ziemi, wokół której krąży Słońce i Księżyc. Natomiast wszystkie pozostałe ciała niebieskie obiegają Słońce. Układ ten przewidywał względne ruchy planet identyczne jak teoria heliocentryczna, ale był jednocześnie zgodny z Biblią.
W diagramie umieszczono również oznaczenia Słońca i planet, ich liczbowe parametry oraz porównanie wielkości. Schemat na dole, po prawej ukazuje tak zwany system egipski, odzwierciedlający wczesne teorie geo- heliocentryczne, charakterystyczne dla badań astronomicznych w czasach poptelemejskich. Wspomina o nich w swoim dziele Mikołaj Kopernik.
Rysunek po przeciwnej stronie poświęcony został zilustrowaniu poglądu Ricciolego, różniącego się od tychońskiego tym, że orbity Saturna i Jowisza nie przynależą Słońcu a Ziemi. Natomiast diagramy w górnych narożnikach, to zobrazowanie rozmiarów znanych wówczas planet, według wyliczeń obu naukowców.
Jak każde dzieło wychodzące z renomowanego wydawnictwa Homanna, mapa opatrzona została stosownie dobraną dekoracją o dużych walorach estetycznych. Na obiegającym centralny diagram kole zodiaku z nazwami miesięcy, przedstawiono sylwetki „badaczy nieba”. Po lewej Tyhon Brahe (1546-1601) /fot.2/, odznaczony Orderem Słonia duński astronom, astrolog i alchemik, znany za życia z bardzo dokładnych i wszechstronnych obserwacji oraz jako twórca najprecyzyjniejszych instrumentów astronomicznych. Jeden z nich wykorzystano jako atrybut w wyobrażeniu uczonego. Po prawej Giovanni Battista Riccoli (1598-1671) /fot.3/, włoski jezuita, astronom, autor nomenklatury lunearnej oraz wydanego w 1651 roku Almagestum Novum, podstawowego w ówczesnej Europie podręcznika astronomii. Tytuł ten widnieje na egzemplarzu trzymanym przez postać Ricciolego. Pod portretami, na przedłużeniu osi pionowych, stosownie do zasad kompozycji, przedstawiono putta z instrumentami kreślarskimi i astronomicznymi /fot.4i5/ (cdn).
Małgorzata Kumorowicz
Fot. Grzegorz Kumorowicz
Starannego zilustrowania poglądów obu uczonych na temat ruchu planet, podjął się norymberski matematyk, astronom i kartograf - Johann Gabriel Doppelmayr (1677-1750), opracowując na początku XVIII wieku ten wspaniały, kolorowany miedzioryt. Nawiązawszy współpracę z Johannem B. Homannem (1664-1724), czołowym niemieckim kartografem i cesarskim geografem, właścicielem działającego od 1702 roku w Norymberdze wydawnictwa, wśród dostarczanych do publikacji płyt astronomicznych, zawarł i powyższe dzieło. Począwszy od 1707 roku, czasu pierwszego druku, mapa publikowana była kilkakrotnie. Weszła między innymi w skład Atlas Coelestis, wydanego przez spadkobierców Homanna w 1742 roku.
Główny, centralny diagram pokazuje teorię nazywaną "tychonicznym modelem świata", będącym kompromisem pomiędzy ptolemeuszowskim geocentryzmem a kopernikańskim heliocentryzmem. Zakłada on, iż centralne miejsce świata przynależy do nieruchomej Ziemi, wokół której krąży Słońce i Księżyc. Natomiast wszystkie pozostałe ciała niebieskie obiegają Słońce. Układ ten przewidywał względne ruchy planet identyczne jak teoria heliocentryczna, ale był jednocześnie zgodny z Biblią.
W diagramie umieszczono również oznaczenia Słońca i planet, ich liczbowe parametry oraz porównanie wielkości. Schemat na dole, po prawej ukazuje tak zwany system egipski, odzwierciedlający wczesne teorie geo- heliocentryczne, charakterystyczne dla badań astronomicznych w czasach poptelemejskich. Wspomina o nich w swoim dziele Mikołaj Kopernik.
Rysunek po przeciwnej stronie poświęcony został zilustrowaniu poglądu Ricciolego, różniącego się od tychońskiego tym, że orbity Saturna i Jowisza nie przynależą Słońcu a Ziemi. Natomiast diagramy w górnych narożnikach, to zobrazowanie rozmiarów znanych wówczas planet, według wyliczeń obu naukowców.
Jak każde dzieło wychodzące z renomowanego wydawnictwa Homanna, mapa opatrzona została stosownie dobraną dekoracją o dużych walorach estetycznych. Na obiegającym centralny diagram kole zodiaku z nazwami miesięcy, przedstawiono sylwetki „badaczy nieba”. Po lewej Tyhon Brahe (1546-1601) /fot.2/, odznaczony Orderem Słonia duński astronom, astrolog i alchemik, znany za życia z bardzo dokładnych i wszechstronnych obserwacji oraz jako twórca najprecyzyjniejszych instrumentów astronomicznych. Jeden z nich wykorzystano jako atrybut w wyobrażeniu uczonego. Po prawej Giovanni Battista Riccoli (1598-1671) /fot.3/, włoski jezuita, astronom, autor nomenklatury lunearnej oraz wydanego w 1651 roku Almagestum Novum, podstawowego w ówczesnej Europie podręcznika astronomii. Tytuł ten widnieje na egzemplarzu trzymanym przez postać Ricciolego. Pod portretami, na przedłużeniu osi pionowych, stosownie do zasad kompozycji, przedstawiono putta z instrumentami kreślarskimi i astronomicznymi /fot.4i5/ (cdn).
Małgorzata Kumorowicz
Fot. Grzegorz Kumorowicz
