#Medalierstwo
Autor: Grzegorz Kumorowicz
„Wzywam was wszystkich rycerze zakonu niemieckiego…”. Słowa te padły w Malborku 5 czerwca 1902 roku, gdy cesarz Wilhelm II nawoływał do świętej wojny z polską bezczelnością i sarmacką butą.
Nic zatem dziwnego, że spektakularną i jednoznacznie antyniemiecką odpowiedzią na taką zaczepkę i inne nieprzyjazne wypowiedzi stały się obchody pięćsetnej rocznicy zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem. W dniach 14-17 lipca 1910 roku, jakby w nawiązaniu do słów, które umieszczono pod wizerunkiem króla Władysława Jagiełły na jednym z medali rocznicowych, naród polski po raz drugi „starł łeb hydrze teutońskiej”. Stało się to za przyczyną największej w polskiej historii manifestacji patriotycznej, podczas której ulice Krakowa wypełnił tłum ponad 150 tysięcy ludzi.
Świętowanie różnych rocznic, jako potrzeba utrwalania w pamięci pokoleń najważniejszych wydarzeń z historii Ojczyzny, czynnik budowy wspólnoty kulturowej ponad podziałami, ma swoją długą tradycję. W przypadku bitwy grunwaldzkiej prekursorem jej społecznego upamiętnienia był sam Władysław Jagiełło. Jak pisał w swojej kronice Jan Długosz, król zaraz po triumfie nakazał wszystkim stanom, aby rocznica zwycięstwa nad krzyżacką potęgą "była obchodzona uroczyście, jako święto w całym Królestwie Polskim".
To pierwsze w Polsce „święto narodowe” przypominające o chwili, w której „łaska Boża okazała swe miłosierdzie …” miało zaistnieć nie tylko w świątyniach, ale i w domowym zaciszu. W dniu Rozesłania Apostołów, przypadającym właśnie 15 lipca, ojcowie rodu mieli uczyć swoich synów, wnuków i prawnuków o grunwaldzkiej wiktorii, tak aby na zawsze utrwaliła się w pamięci pokoleń, a "wszystkie kościoły w całym Królestwie Polskim tak miejskie, jak i wiejskie czciły ze swym ludem szczególnie uroczyście mszami i procesjami dzień tak wielkiego triumfu i by składały Bogu ogromne dzięki za dobrodziejstwo udzielone narodowi polskiemu".
Symboliczne, niezwykle silne zamanifestowanie patriotyzmu, jakie miało miejsce podczas uroczystości w 1910 roku, to wynik nawarstwienia się poczucia krzywdy wynikającej z szowinistycznej polityki władz w zaborze niemieckim. To także głęboka chęć podkreślenia niezależności i niezłomności ducha oraz dumy narodu polskiego osadzonego we wspólnocie Słowian.
Względna swoboda, jaką cieszyli się Polacy w zaborze austriackim, zadecydowała o wyborze miejsca na centralne uroczystości. Nabierająca realnych kształtów idea członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, którzy najwcześniej zaczęli przygotowywać się do zbliżającej się rocznicy, zmaterializowała się w postaci wydarzeń rozgrywających się na efektownie ozdobionych ulicach, placach i błoniach Krakowa. Odsłonięcie ufundowanego przez Ignacego Paderewskiego pomnika króla Władysława Jagiełły, opatrzone wykonaniem specjalnie napisanej na tę okazję „Roty” (nazywanej „hymnem grunwaldzkim”), nabożeństwa, zawody sportowe, spektakle teatralne i operowe, wystawy, wycieczki, festyny, sypanie kopca wypełniły dni, na zakończenie których wielotysięczny tłum przeszedł na Wawel, gdzie złożono wieńce pod sarkofagiem zwycięzcy spod Grunwaldu. Na czele tej rzeszy ludzi na królewskie wzgórze wkroczyli politycy ze wszystkich zaborów, wybitni polscy patrioci z kraju i wielu zakątków świata.
Pamiątką po tamtych wydarzeniach są między innymi medale, medaliki i odznaki, które wyszły spod ręki krakowskich złotników, rytowników i odlewników, przygotowane w kilkunastu wersjach i dużej ilości egzemplarzy. Niektóre z nich wybito w Wiedniu, a także w USA, w środowisku tamtejszej Polonii. Spełniały one nie tylko funkcję upamiętniającą, stanowiły również trwały i masowy, podnoszący na duchu środek agitacji. Kilka takich przykładów znajduje się w zbiorach Muzeum Warmii I Mazur.
Małgorzata Kumorowicz
autor zdjęć: Grzegorz Kumorowicz
Nic zatem dziwnego, że spektakularną i jednoznacznie antyniemiecką odpowiedzią na taką zaczepkę i inne nieprzyjazne wypowiedzi stały się obchody pięćsetnej rocznicy zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem. W dniach 14-17 lipca 1910 roku, jakby w nawiązaniu do słów, które umieszczono pod wizerunkiem króla Władysława Jagiełły na jednym z medali rocznicowych, naród polski po raz drugi „starł łeb hydrze teutońskiej”. Stało się to za przyczyną największej w polskiej historii manifestacji patriotycznej, podczas której ulice Krakowa wypełnił tłum ponad 150 tysięcy ludzi.
Świętowanie różnych rocznic, jako potrzeba utrwalania w pamięci pokoleń najważniejszych wydarzeń z historii Ojczyzny, czynnik budowy wspólnoty kulturowej ponad podziałami, ma swoją długą tradycję. W przypadku bitwy grunwaldzkiej prekursorem jej społecznego upamiętnienia był sam Władysław Jagiełło. Jak pisał w swojej kronice Jan Długosz, król zaraz po triumfie nakazał wszystkim stanom, aby rocznica zwycięstwa nad krzyżacką potęgą "była obchodzona uroczyście, jako święto w całym Królestwie Polskim".
To pierwsze w Polsce „święto narodowe” przypominające o chwili, w której „łaska Boża okazała swe miłosierdzie …” miało zaistnieć nie tylko w świątyniach, ale i w domowym zaciszu. W dniu Rozesłania Apostołów, przypadającym właśnie 15 lipca, ojcowie rodu mieli uczyć swoich synów, wnuków i prawnuków o grunwaldzkiej wiktorii, tak aby na zawsze utrwaliła się w pamięci pokoleń, a "wszystkie kościoły w całym Królestwie Polskim tak miejskie, jak i wiejskie czciły ze swym ludem szczególnie uroczyście mszami i procesjami dzień tak wielkiego triumfu i by składały Bogu ogromne dzięki za dobrodziejstwo udzielone narodowi polskiemu".
Symboliczne, niezwykle silne zamanifestowanie patriotyzmu, jakie miało miejsce podczas uroczystości w 1910 roku, to wynik nawarstwienia się poczucia krzywdy wynikającej z szowinistycznej polityki władz w zaborze niemieckim. To także głęboka chęć podkreślenia niezależności i niezłomności ducha oraz dumy narodu polskiego osadzonego we wspólnocie Słowian.
Względna swoboda, jaką cieszyli się Polacy w zaborze austriackim, zadecydowała o wyborze miejsca na centralne uroczystości. Nabierająca realnych kształtów idea członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, którzy najwcześniej zaczęli przygotowywać się do zbliżającej się rocznicy, zmaterializowała się w postaci wydarzeń rozgrywających się na efektownie ozdobionych ulicach, placach i błoniach Krakowa. Odsłonięcie ufundowanego przez Ignacego Paderewskiego pomnika króla Władysława Jagiełły, opatrzone wykonaniem specjalnie napisanej na tę okazję „Roty” (nazywanej „hymnem grunwaldzkim”), nabożeństwa, zawody sportowe, spektakle teatralne i operowe, wystawy, wycieczki, festyny, sypanie kopca wypełniły dni, na zakończenie których wielotysięczny tłum przeszedł na Wawel, gdzie złożono wieńce pod sarkofagiem zwycięzcy spod Grunwaldu. Na czele tej rzeszy ludzi na królewskie wzgórze wkroczyli politycy ze wszystkich zaborów, wybitni polscy patrioci z kraju i wielu zakątków świata.
Pamiątką po tamtych wydarzeniach są między innymi medale, medaliki i odznaki, które wyszły spod ręki krakowskich złotników, rytowników i odlewników, przygotowane w kilkunastu wersjach i dużej ilości egzemplarzy. Niektóre z nich wybito w Wiedniu, a także w USA, w środowisku tamtejszej Polonii. Spełniały one nie tylko funkcję upamiętniającą, stanowiły również trwały i masowy, podnoszący na duchu środek agitacji. Kilka takich przykładów znajduje się w zbiorach Muzeum Warmii I Mazur.
Małgorzata Kumorowicz
autor zdjęć: Grzegorz Kumorowicz
