#ZieloneŚwiątki
W niedzielę siedem tygodni po Wielkanocy (w tym roku był to 5 czerwca) kościół katolicki obchodzi święto Zesłania Duch Świętego, które w tradycji ludowej nosiło nazwę Zielone Świątki. Przypada ono na czas pełni wiosny i bujnego rozkwitu roślin. Z Zielonymi Świątkami łączą się liczne obrzędy i zwyczaje ludowe: wegetacyjne, agrarne, pasterskie i te połączone z zaklinaniem urodzaju, a w ich centrum znajdują się rośliny.
Domy, obejście i budynki gospodarcze przybierano zielonymi gałązkami, co nazywano strojeniem lub majeniem. Do tego celu używano najczęściej gałązek brzozy, rzadziej lipy lub klonu. Powszechnie wierzono, że zielone gałęzie, przybijane do drzwi wejściowych, wrót stodół i stajen chronią od czarów, czarownic, złych uroków, klęsk żywiołowych, odpędzają zło i choroby. Robiono to, by jak mawiano: czarownice nie czarowały i nie szkodziły. Podobne znaczenie miało przybieranie zielonymi gałązkami ziołami rogów krów. Pasterzy, którzy o tym pamiętali, mogli liczyć na podarunek w postaci słodyczy lub datków pieniężnych.
Przypisywane roślinom magiczne właściwości nie wykluczały ich autentycznego prozdrowotnego działania. Warmińskie i mazurskie tereny były naturalną apteką pełną ziół leczniczych, które uprawiane były w przydomowych ogródkach — tak charakterystycznym elemencie krajobrazu dawnej wsi. Można było w nich znaleźć m.in. piołun, koper, miętę, kminek, tymianek, lubczyk czy gorczycę. Te najczęściej występujące w przydomowych ziołowych ogródkach należały do najbardziej pożytecznych.
Miętę używano jako środek przy dolegliwościach układu pokarmowego, podobnie jak koper i kminek. Lubczyk był stosowany przy chorobach gardła, ale też jako dodawany do potraw afrodyzjak. Po bylicę sięgano w chorobach kobiecych, a szałwię lekarską stosowano w bólach gardła, dziąseł i zębów. Przy chorobach związanych z układem pokarmowym, głównie jako środek przeciw biegunkom stosowano borówkę brusznicę. Prawoślaz lekarski był zaś niezastąpiony w przypadku kaszlu.
Powszechnie uprawiano niegdyś rutę zwyczajną, roślinę bardzo ważną nie tylko z uwagi na właściwości medyczne (jako środek na przemianę materii, przy wysypkach i kolce żółciowej). Młode dziewczęta siały ją w doniczkach, by w odpowiednim momencie, upleść z niej wianek ślubny. Ruta symbolicznie nawiązywała bowiem do dziewczęcej niewinności, o czym przekonują liczne przykłady warmińskiego i mazurskiego folkloru:
Zielona ruta, modry kjat,
Wędruj, dziewcyno ze mną w sjat
Jakoż ja mogie wędrować,
Będą sie ludzie dziwować
Kolberg O., Dzieła Wszystkie, Tom 40, Mazury Pruskie, Wrocław-Poznań 1966, s. 164.
Materiał ilustracyjny: Zbiory Muzeum Przyrody w Olsztynie
Domy, obejście i budynki gospodarcze przybierano zielonymi gałązkami, co nazywano strojeniem lub majeniem. Do tego celu używano najczęściej gałązek brzozy, rzadziej lipy lub klonu. Powszechnie wierzono, że zielone gałęzie, przybijane do drzwi wejściowych, wrót stodół i stajen chronią od czarów, czarownic, złych uroków, klęsk żywiołowych, odpędzają zło i choroby. Robiono to, by jak mawiano: czarownice nie czarowały i nie szkodziły. Podobne znaczenie miało przybieranie zielonymi gałązkami ziołami rogów krów. Pasterzy, którzy o tym pamiętali, mogli liczyć na podarunek w postaci słodyczy lub datków pieniężnych.
Przypisywane roślinom magiczne właściwości nie wykluczały ich autentycznego prozdrowotnego działania. Warmińskie i mazurskie tereny były naturalną apteką pełną ziół leczniczych, które uprawiane były w przydomowych ogródkach — tak charakterystycznym elemencie krajobrazu dawnej wsi. Można było w nich znaleźć m.in. piołun, koper, miętę, kminek, tymianek, lubczyk czy gorczycę. Te najczęściej występujące w przydomowych ziołowych ogródkach należały do najbardziej pożytecznych.
Miętę używano jako środek przy dolegliwościach układu pokarmowego, podobnie jak koper i kminek. Lubczyk był stosowany przy chorobach gardła, ale też jako dodawany do potraw afrodyzjak. Po bylicę sięgano w chorobach kobiecych, a szałwię lekarską stosowano w bólach gardła, dziąseł i zębów. Przy chorobach związanych z układem pokarmowym, głównie jako środek przeciw biegunkom stosowano borówkę brusznicę. Prawoślaz lekarski był zaś niezastąpiony w przypadku kaszlu.
Powszechnie uprawiano niegdyś rutę zwyczajną, roślinę bardzo ważną nie tylko z uwagi na właściwości medyczne (jako środek na przemianę materii, przy wysypkach i kolce żółciowej). Młode dziewczęta siały ją w doniczkach, by w odpowiednim momencie, upleść z niej wianek ślubny. Ruta symbolicznie nawiązywała bowiem do dziewczęcej niewinności, o czym przekonują liczne przykłady warmińskiego i mazurskiego folkloru:
Zielona ruta, modry kjat,
Wędruj, dziewcyno ze mną w sjat
Jakoż ja mogie wędrować,
Będą sie ludzie dziwować
Kolberg O., Dzieła Wszystkie, Tom 40, Mazury Pruskie, Wrocław-Poznań 1966, s. 164.
Materiał ilustracyjny: Zbiory Muzeum Przyrody w Olsztynie
