Pergaminowe druki

Pergamin był najbardziej rozpowszechnionym materiałem pisarskim w średniowieczu. Wyrabiany był ze skóry zwierzęcej (najczęściej owczej, koziej lub cielęcej), którą odpowiednio przygotowywano. Tę cienką skórę najpierw moczono, garbowano i czyszczono. Następnie suszono i gładzono, czasem wybielano. W Europie uzyskiwano dwa gatunki pergaminu – tzw. pergamin „południowy” i „północny”. Ten pierwszy wyrabiany we Włoszech, Hiszpanii, południowej Francji charakteryzował się delikatniejszą i cieńszą skórą, oraz wyprawiony i wygładzony był tylko z jednej strony. Natomiast pergamin „północny” wyrabiany w Niemczech, Polsce, Węgrzech, Skandynawii, północnej Francji i Anglii, był grubszy i wyprawiony jednakowo z obu stron. W ciągu XIV i XV wieku pergamin został w Europie wyparty przez tańszy papier. W późniejszym czasie służył głównie jako materiał obleczeniowy w oprawach. Obecnie używany jest jako materiał introligatorski do konserwacji starych opraw.

Pergaminowe druki pochodzą głównie z XV i XVI wieku. W ten sposób wydawano szczególnie cenione i przeznaczone do długiego przechowywania: księgi liturgiczne, psałterze oraz teksty z zakresu prawa, dokumenty i przywileje. Drukowano je na zamówienie panujących lub ofiarowywano im je jako ozdobne, kosztowne wydawnictwa. Zazwyczaj tylko część egzemplarzy jednego wydania odbijano na pergaminie, resztę na papierze. Przykładem może tu być 42-wierszowa Biblia Gutenberga, którą odbito w 35 egzemplarzach na pergaminie i 165 na papierze. W Polsce między innymi są to Statuty Łaskiego, które wydrukowano w 12 egzemplarzach na pergaminie i 150 na papierze.

Najstarszym polskim dokumentem pergaminowym jest Missale Vratislavien[se]. Druk prawdopodobnie wydany został przez Kaspera Hochfedera (? – ok. 1517) w Krakowie i pochodzi z początku XVI wieku.