Pośród znaków własnościowych, które wskazywały przynależność do konkretnej osoby, biblioteki lub instytucji oraz chroniły książki przed kradzieżą wyróżnić możemy: protoekslibrisy, superekslibrisy i ekslibrisy.
#OdDeskiDoDeski
Pośród znaków własnościowych, które wskazywały przynależność do konkretnej osoby, biblioteki lub instytucji oraz chroniły książki przed kradzieżą wyróżnić możemy: protoekslibrisy, superekslibrisy i ekslibrisy.
Protoekslibrisy to najwcześniejsza forma znaku własnościowego. Umieszczano je przeważnie na dolnym marginesie pierwszej karty tekstu. Były to malowane herby lub godła właścicieli woluminu. Używano ich od końca XIV do połowy XVI wieku.
Superekslibrisy (łac. super – wyższy, ex libris – z książek) to znaki własnościowe umieszczane na skórzanych oprawach woluminów. Forma ta uznawana jest za poprzednika ekslibrisu. Superekslibrysy wykonywane były w zakładach introligatorskich poprzez odbijanie tłokiem odpowiednich motywów na okładzinie. Najczęściej umieszczane były w centralnym polu oprawy. Nierzadko złocone, przedstawiały motywy heraldyczne lub inicjały właściciela woluminu.
Ekslibrisy (łac. ex libris – z książek) to niewielka, zadrukowana kartka papieru przyklejana na wewnętrznej stronie okładki książki. Za ojczyznę ekslibrisów uważa się Niemcy. W Polsce pierwszy takowy znak własnościowy zaprojektowano i wykonano w 1516 r. dla biskupa włocławskiego Macieja Drzewickiego herbu Ciołek (1467-1535), późniejszego prymasa Polski, kanclerza wielkiego koronnego, absolwenta Akademii Krakowskiej i dyplomaty. Projektowaniem ekslibrisów zajmowali się graficy i rytownicy. Na przełomie XV i XVI wieku zajmował się tym m.in. Albrecht Dürer (1471-1528). W kolejnych stuleciach ekslibrisy stawały się coraz bardziej powszechne. Zaczęły je używać biblioteki szkolne, miejskie czy klasztorne. Upowszechniały się nowe techniki wykonania ekslibrisów. Wykorzystywano miedzioryty, akwaforty, litografię. Współcześnie ekslibrisy stały się przedmiotem zainteresowania kolekcjonerów i badaczy.
Nauką zajmującą się badaniem dziejów ekslibrisów, protoekslibrisów i superekslibrisów jest Ekslibrisologia. Traktuje ona znaki własnościowe jako źródło dotyczące przeszłości bibliotek i bibliofilstwa. Dyscyplina ta korzysta i uzupełnia się również innymi naukami i dziedzinami wiedzy, jak historia sztuki, heraldyka i genealogia.
Pośród znaków własnościowych, które wskazywały przynależność do konkretnej osoby, biblioteki lub instytucji oraz chroniły książki przed kradzieżą wyróżnić możemy: protoekslibrisy, superekslibrisy i ekslibrisy.
Protoekslibrisy to najwcześniejsza forma znaku własnościowego. Umieszczano je przeważnie na dolnym marginesie pierwszej karty tekstu. Były to malowane herby lub godła właścicieli woluminu. Używano ich od końca XIV do połowy XVI wieku.
Superekslibrisy (łac. super – wyższy, ex libris – z książek) to znaki własnościowe umieszczane na skórzanych oprawach woluminów. Forma ta uznawana jest za poprzednika ekslibrisu. Superekslibrysy wykonywane były w zakładach introligatorskich poprzez odbijanie tłokiem odpowiednich motywów na okładzinie. Najczęściej umieszczane były w centralnym polu oprawy. Nierzadko złocone, przedstawiały motywy heraldyczne lub inicjały właściciela woluminu.
Ekslibrisy (łac. ex libris – z książek) to niewielka, zadrukowana kartka papieru przyklejana na wewnętrznej stronie okładki książki. Za ojczyznę ekslibrisów uważa się Niemcy. W Polsce pierwszy takowy znak własnościowy zaprojektowano i wykonano w 1516 r. dla biskupa włocławskiego Macieja Drzewickiego herbu Ciołek (1467-1535), późniejszego prymasa Polski, kanclerza wielkiego koronnego, absolwenta Akademii Krakowskiej i dyplomaty. Projektowaniem ekslibrisów zajmowali się graficy i rytownicy. Na przełomie XV i XVI wieku zajmował się tym m.in. Albrecht Dürer (1471-1528). W kolejnych stuleciach ekslibrisy stawały się coraz bardziej powszechne. Zaczęły je używać biblioteki szkolne, miejskie czy klasztorne. Upowszechniały się nowe techniki wykonania ekslibrisów. Wykorzystywano miedzioryty, akwaforty, litografię. Współcześnie ekslibrisy stały się przedmiotem zainteresowania kolekcjonerów i badaczy.
Nauką zajmującą się badaniem dziejów ekslibrisów, protoekslibrisów i superekslibrisów jest Ekslibrisologia. Traktuje ona znaki własnościowe jako źródło dotyczące przeszłości bibliotek i bibliofilstwa. Dyscyplina ta korzysta i uzupełnia się również innymi naukami i dziedzinami wiedzy, jak historia sztuki, heraldyka i genealogia.
