Istnieje wiele typów przedstawień Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Pierwszy, zgodnie z legendą namalował św. Łukasz, a jego posiadanie deklarowało wiele sanktuariów. Ikony, których autorstwo przypisywano św. Łukaszowi uznawano za relikwie.
Ikona Matki Boskiej Tychwińskiej szkoła moskiewska XIX wiek drewno, tempera 85 x 68 cm
Istnieje wiele typów przedstawień Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Ich ikonografia ukształtowała się w epoce wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej. Momentem przełomowym było uznanie przez sobór powszechny w Efezie (431 rok) Marii jako Matki Boga (Theotokos). W malarstwie ikonowym wizerunki Marii (z Dzieciątkiem lub bez) stanowią najliczniejszą grupę wyobrażeń. Pierwszy, zgodnie z legendą namalował św. Łukasz, a jego posiadanie deklarowało wiele sanktuariów. Ikony, których autorstwo przypisywano św. Łukaszowi uznawano za relikwie. Były gorliwie kopiowane i rozprzestrzeniły się w Cesarstwie Bizantyńskim i poza jego granicami. Ikony maryjne odzwierciedlały wiarę w tajemnicę wcielenia, towarzyszyły wiernym we wszystkich ważnych wydarzeniach i były otaczane czcią.
Historia sztuki posługuje się licznymi nazwami wyobrażeń Matki Bożej, zależnymi od wariantu ikonograficznego. Najpopularniejszym typem przedstawienia Marii z Dzieciątkiem jest Eleusa i Hodegetria. Część wizerunków nosi nazwy toponimiczne, wywiedzione od miejsc ich kultu (Matka Boska Częstochowska, Tychwińska) lub miejsc legendarnie związanych z danym wizerunkiem (Matka Boska Jerozolimska, Arabska). Nazwy te przechodzą na kopie pierwotnych wyobrażeń, zatem prezentowana ikona, mimo iż datowana jest na wiek XIX, nosi nazwę pierwowzoru – ikony, która po raz pierwszy pojawiła się w Tychwinie na ziemi nowogrodzkiej w 1383 roku. Związana z nią legenda głosi, że ikona została w sposób cudowny przeniesiona z Konstantynopola. Wizerunek wsławił się wieloma cudami, co więcej - ocalał w powtarzających się pożarach. Z inicjatywy księcia Wasyla III, około roku 1510 wzniesiono dla ikony nową, murowaną cerkiew i monaster. Matka Boża Tychwińska w XVII wieku broniła Tychwina i Nowogrodu przed najazdem szwedzkim. Jej kult rozprzestrzenił się w całej Rosji, a cudownymi właściwościami szczyciły się również kopie ikony z Tychwina.
Ikona Matki Boskiej Tychwińskiej to typ Hodegetrii, czyli wizerunku Marii ukazanej frontalnie, najczęściej w półpostaci. Od kanonu Eleusy odróżnia ją brak matczynej poufałości wobec Dzieciątka. Głowę Maria trzyma prosto, nieznacznie obróconą w kierunku trzymanego na lewym ramieniu Syna. Prawa dłoń ułożona w geście prezentacji skierowana jest ku Dzieciątku. Syn Boży znajduje się w oddaleniu od twarzy Matki i ukazuje całe oblicze. W niektórych redakcjach tego typu przedstawienia, zwraca głowę lekko w prawo. Prawą dłoń wznosi w geście błogosławieństwa, zaś w lewej trzyma zwój pergaminu. Jezus ma charakterystycznie skrzyżowane nogi - ukazuje podeszwę prawej stopy. Co istotne, Dzieciątko nie jest tu niemowlęciem. To ikonograficzny typ Chrystusa Emmanuela o twarzy dojrzałego mężczyzny. W wizerunku z Tychwina Maria odziana jest w ciemny maforion (kobieca szata wierzchnia) z trzema złotymi gwiazdami i złotym obramieniem.
Prezentowana ikona z kolekcji naszego muzeum pokazywana była na wielu wystawach. Z uwagi na jej przynależność do zbiorów muzealnych zyskała dodatkowy wymiar kultu - kultu estetycznego, podziwu wyrażanego przez odbiorców dzieł sztuki.
Na zakończenie należy wspomnieć, iż oryginał ikony tychwińskiej po pierwszej wojnie światowej znalazł się w Stanach Zjednoczonych. Na początku XXI w. został zwrócony do reaktywowanego monasteru w Tychwinie.
Autor: Olga Droździecka
Ikona Matki Boskiej Tychwińskiej
szkoła moskiewska
XIX wiek
drewno, tempera
85 x 68 cm
Historia sztuki posługuje się licznymi nazwami wyobrażeń Matki Bożej, zależnymi od wariantu ikonograficznego. Najpopularniejszym typem przedstawienia Marii z Dzieciątkiem jest Eleusa i Hodegetria. Część wizerunków nosi nazwy toponimiczne, wywiedzione od miejsc ich kultu (Matka Boska Częstochowska, Tychwińska) lub miejsc legendarnie związanych z danym wizerunkiem (Matka Boska Jerozolimska, Arabska). Nazwy te przechodzą na kopie pierwotnych wyobrażeń, zatem prezentowana ikona, mimo iż datowana jest na wiek XIX, nosi nazwę pierwowzoru – ikony, która po raz pierwszy pojawiła się w Tychwinie na ziemi nowogrodzkiej w 1383 roku. Związana z nią legenda głosi, że ikona została w sposób cudowny przeniesiona z Konstantynopola. Wizerunek wsławił się wieloma cudami, co więcej - ocalał w powtarzających się pożarach. Z inicjatywy księcia Wasyla III, około roku 1510 wzniesiono dla ikony nową, murowaną cerkiew i monaster. Matka Boża Tychwińska w XVII wieku broniła Tychwina i Nowogrodu przed najazdem szwedzkim. Jej kult rozprzestrzenił się w całej Rosji, a cudownymi właściwościami szczyciły się również kopie ikony z Tychwina.
Ikona Matki Boskiej Tychwińskiej to typ Hodegetrii, czyli wizerunku Marii ukazanej frontalnie, najczęściej w półpostaci. Od kanonu Eleusy odróżnia ją brak matczynej poufałości wobec Dzieciątka. Głowę Maria trzyma prosto, nieznacznie obróconą w kierunku trzymanego na lewym ramieniu Syna. Prawa dłoń ułożona w geście prezentacji skierowana jest ku Dzieciątku. Syn Boży znajduje się w oddaleniu od twarzy Matki i ukazuje całe oblicze. W niektórych redakcjach tego typu przedstawienia, zwraca głowę lekko w prawo. Prawą dłoń wznosi w geście błogosławieństwa, zaś w lewej trzyma zwój pergaminu. Jezus ma charakterystycznie skrzyżowane nogi - ukazuje podeszwę prawej stopy. Co istotne, Dzieciątko nie jest tu niemowlęciem. To ikonograficzny typ Chrystusa Emmanuela o twarzy dojrzałego mężczyzny. W wizerunku z Tychwina Maria odziana jest w ciemny maforion (kobieca szata wierzchnia) z trzema złotymi gwiazdami i złotym obramieniem.
Prezentowana ikona z kolekcji naszego muzeum pokazywana była na wielu wystawach. Z uwagi na jej przynależność do zbiorów muzealnych zyskała dodatkowy wymiar kultu - kultu estetycznego, podziwu wyrażanego przez odbiorców dzieł sztuki.
Na zakończenie należy wspomnieć, iż oryginał ikony tychwińskiej po pierwszej wojnie światowej znalazł się w Stanach Zjednoczonych. Na początku XXI w. został zwrócony do reaktywowanego monasteru w Tychwinie.
Autor: Olga Droździecka
Ikona Matki Boskiej Tychwińskiej
szkoła moskiewska
XIX wiek
drewno, tempera
85 x 68 cm
