#OdDeskiDoDeski
Autor: Łukasz Kulicki
Czy książka ma swoje „korzenie”? Jakie były jej losy? Kto był jej właścicielem? Odpowiedź na te pytania dają nam proweniencje.
Proweniencja (po łac. provenio — pochodzę) - pochodzenie, rodowód książki. Udokumentowane znakami własnościowymi wiadomości o poprzednich właścicielach książek lub ich dawnej przynależności do zbioru bibliotecznego.
Znaki proweniencyjne umieszczano przede wszystkim w celu podkreślenia przynależności egzemplarza do danej osoby, rodziny, instytucji. Stanowiła także zabezpieczenie książki przed zgubieniem czy kradzieżą.
Sposób oznaczania własności na książkach ulegał w ciągu wieków przeobrażeniom. Do dzisiaj jego formy stosowane są wymiennie. Najwcześniejszą i najczęściej spotykaną formą znaku proweniencyjnego jest zapiska własnościowa. Może to być notka, podpis właściciela lub użytkownika. Często zaświadcza nie tylko o właścicielu lub zbiorze, z którego pochodzi, ale także objaśnia okoliczności jej pozyskania, cenę i miejsce nabycia. Do znaków proweniencyjnych zaliczamy także umieszczane na kartach książki uwagi na temat przeczytanego tekstu, zapiski gospodarcze, porady medyczne, recepty itd.
Od końca XIV do połowy XVI wieku stosowano znaki własnościowe malowane (protoekslibrisy) w postaci herbów lub godeł właścicieli. Umieszczano je na pierwszej karcie, często jako fragment większej dekoracji. Od XV wieku zaczęto stosować superekslibris, czyli introligatorski znak własnościowy umieszczany na górnej lub dolnej okładzinie oprawy bądź na grzbiecie książki. Na wewnętrznej stronie oprawy naklejano ekslibrisy. Czyli znaki własnościowe graficzne lub typograficzne właścicieli woluminu. W XV wieku znana była również drzeworytowa pieczątka ekslibrisowa. Standardowa tuszowa pieczątka biblioteczna (tuszowa lub z farbą drukarską) funkcjonuje od XIX wieku. Dzięki proweniencjom możemy poznać historię woluminów. Jej dawnych właścicieli, użytkowników oraz całe kolekcje biblioteczne.
Wobec rozproszenia i zniszczenia znacznej części księgozbiorów bibliotecznych znaki własnościowe stanowią nieraz jedyne świadectwo istnienia poważnych kolekcji bibliotecznych. Mają one zasadnicze znaczenie w badaniach ich dawnych dziejów.
Proweniencja (po łac. provenio — pochodzę) - pochodzenie, rodowód książki. Udokumentowane znakami własnościowymi wiadomości o poprzednich właścicielach książek lub ich dawnej przynależności do zbioru bibliotecznego.
Znaki proweniencyjne umieszczano przede wszystkim w celu podkreślenia przynależności egzemplarza do danej osoby, rodziny, instytucji. Stanowiła także zabezpieczenie książki przed zgubieniem czy kradzieżą.
Sposób oznaczania własności na książkach ulegał w ciągu wieków przeobrażeniom. Do dzisiaj jego formy stosowane są wymiennie. Najwcześniejszą i najczęściej spotykaną formą znaku proweniencyjnego jest zapiska własnościowa. Może to być notka, podpis właściciela lub użytkownika. Często zaświadcza nie tylko o właścicielu lub zbiorze, z którego pochodzi, ale także objaśnia okoliczności jej pozyskania, cenę i miejsce nabycia. Do znaków proweniencyjnych zaliczamy także umieszczane na kartach książki uwagi na temat przeczytanego tekstu, zapiski gospodarcze, porady medyczne, recepty itd.
Od końca XIV do połowy XVI wieku stosowano znaki własnościowe malowane (protoekslibrisy) w postaci herbów lub godeł właścicieli. Umieszczano je na pierwszej karcie, często jako fragment większej dekoracji. Od XV wieku zaczęto stosować superekslibris, czyli introligatorski znak własnościowy umieszczany na górnej lub dolnej okładzinie oprawy bądź na grzbiecie książki. Na wewnętrznej stronie oprawy naklejano ekslibrisy. Czyli znaki własnościowe graficzne lub typograficzne właścicieli woluminu. W XV wieku znana była również drzeworytowa pieczątka ekslibrisowa. Standardowa tuszowa pieczątka biblioteczna (tuszowa lub z farbą drukarską) funkcjonuje od XIX wieku. Dzięki proweniencjom możemy poznać historię woluminów. Jej dawnych właścicieli, użytkowników oraz całe kolekcje biblioteczne.
Wobec rozproszenia i zniszczenia znacznej części księgozbiorów bibliotecznych znaki własnościowe stanowią nieraz jedyne świadectwo istnienia poważnych kolekcji bibliotecznych. Mają one zasadnicze znaczenie w badaniach ich dawnych dziejów.
