#SztukaDawna
Portret Amalii zu Solms Braunfels (1602-1675), nieokreślony malarz holenderski, około 1623 r.
olej, płótno; 66,4 × 60,5 cm Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie
To piękne, ale niezbyt popularne obecnie imię nosiło kilka wybitnych kobiet. Kalendarze – i to nie wszystkie – wyznaczają Amaliom rozmaite daty imienin. Jedną z nich jest dzień 24 maja.
Nasza bohaterka to Amalia zu Solms Braunfels. Kobieta, która dzięki swym nieprzeciętnym zaletom i talentom zajęła ważne miejsce w historii.
Urodziła się na terenie dzisiejszych Niemiec w roku 1602, jako jedna z córek hrabiego Johanna Albrechta zu Solms Braunfels. W 1619 roku znalazła się na dworze elektora Palatynatu Reńskiego Fryderyka V Wittelsbacha i jego żony Elżbiety Stuart. Jako dama dworu Elżbiety, towarzyszyła swej pani podczas krótkiego panowania jej małżonka Fryderyka V w Czechach. Sytuacja polityczna była niestabilna, a Fryderyk, przyjmując w 1619 roku koronę czeską, miał jako kalwin stanowić przeciwwagę dla katolickich Habsburgów. Po klęsce protestantów w bitwie pod Białą Górą (6 XI 1620) musiał uciekać, a cesarz zabronił mu powrotu do Palatynatu. Ostatecznie Fryderyk i Elżbieta znaleźli – wraz z całym dworem - schronienie w Hadze.
Amalia zwróciła tu na siebie uwagę Fryderyka Henryka van Oranje-Nassau. Władzę w Republice Zjednoczonych Prowincji dzierżył jeszcze jego starszy brat Maurycy, który nie posiadając potomka, nakłaniał Fryderyka Henryka do ożenku i przedłużenia dynastii. Wybór padł na Amalię, która pochodząc z rodu o długich tradycjach, poprzez swą babkę spokrewniona była także z dynastią Oranje-Nassau. Przyszły małżonek Amalii był więc jednocześnie jej dalekim kuzynem. Wraz z małżeństwem, które para zawarła w 1625 roku, sytuacja na dworze w Hadze uległa poważnym zmianom. Maurycy Orański zmarł niedługo po ślubie brata. Amalia z damy dworu podległej rezydującej w Hadze Elżbiecie Stuart stała się Pierwszą Damą - żoną namiestnika Zjednoczonych Prowincji. Elżbieta pozostała w Hadze po śmierci męża, a nawet wtedy, gdy ich syn odzyskał tytuł i ziemie w 1648 roku. Relacje obu pań to temat zasługujący na odrębne omówienie.
Amalia była osobą niezwykłą. Zajęła wysoką pozycję małżonki namiestnika Republiki Zjednoczonych Prowincji, lecz nie zadowoliła się rolą biernej obserwatorki. Stworzyła podwaliny rozwoju życia intelektualnego, kulturalnego i towarzyskiego na dworze haskim na niespotykaną dotąd skalę. Była zarówno zagorzałą kolekcjonerką dzieł sztuki, jak i mecenasem. Miała też duży wpływ na politykę, nie tylko lokalną, ale i europejską. Dbała o interesy dynastyczne i brała udział w decyzjach politycznych męża, który liczył się z jej zdaniem. W czasach częstych nieobecności Fryderyka Henryka spowodowanych kampaniami wojennymi sprawowała władzę w jego imieniu. Po śmierci męża i syna doprowadziła do wyboru na kolejnego namiestnika swego wnuka – Wilhelma III.
Wielokrotnie portretowana samodzielnie, z małżonkiem, dziećmi, doceniała siłę przekazu obrazowego w umacnianiu pozycji dynastii. Urząd namiestnika Zjednoczonych Prowincji nie był dziedziczny, zatem swoista wizerunkowa promocja rodu odgrywała olbrzymią rolę.
Amalia zamawiała dużo portretów członków swojej rodziny. Kreowała tym samym modę na ten rodzaj sztuki, a z dworem haskim związanych było wielu słynnych artystów takich jak Michiel van Mierevelt, czy Gerrit van Honthorst. Amalia i Fryderyk Henryk cenili też twórczość Antona van Dyck, który gościł w Hadze przed wyjazdem na dwór angielski. Niestety żadnemu z mistrzów nie można przypisać omawianego portretu w sposób pewny.
Prezentowany tu wizerunek powstał około roku 1623, jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Jest zatem jednym z najwcześniejszych znanych portretów Amalii. Widzimy na nim młodą kobietę przedstawioną w półpostaci na ciemnym tle. Jasna karnacja, lekko zaróżowione policzki i duże, wyraziste oczy nadają postaci wyraz subtelności i delikatności. Wspaniałe, perłowoszare włosy są rozpuszczone i przykryte welonem. Amalia ubrana jest w suknię w odcieniach szarości, zieleni, cynobru i oranżu, zdobioną roślinnym wzorem. Całości dopełniają koronki i biżuteria. Interesujące są gesty portretowanej oraz fakt przedstawienia jej z rozpuszczonymi włosami. Badacze podkreślają, iż jest to wizerunek nowego typu, daleki od popularnego wcześniej w Zjednoczonych Prowincjach portretu mieszczańskiego.
Amalia lewą ręką odchyla nieznacznie pukiel włosów z głębokiego dekoltu, jakby podkreślając prezentację klejnotu trzymanego w palcach prawej dłoni. Być może jest to prezent od narzeczonego? Uzasadnione jest przypuszczenie, iż portret stanowił własność Fryderyka Henryka, a rozpuszczone włosy portretowanej oznaczały nie tylko bycie panną (narzeczoną), ale i zażyłość między osobą portretowaną a właścicielem obrazu.
Na zakończenie należy wspomnieć, iż w Muzeum Warmii i Mazur oprócz portretu Amalii znajdują się wizerunki Fryderyka Henryka, czworga z ich dziewięciorga dzieci oraz przedstawienia innych krewnych.
Autor: Olga Droździecka
olej, płótno; 66,4 × 60,5 cm Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie
To piękne, ale niezbyt popularne obecnie imię nosiło kilka wybitnych kobiet. Kalendarze – i to nie wszystkie – wyznaczają Amaliom rozmaite daty imienin. Jedną z nich jest dzień 24 maja.
Nasza bohaterka to Amalia zu Solms Braunfels. Kobieta, która dzięki swym nieprzeciętnym zaletom i talentom zajęła ważne miejsce w historii.
Urodziła się na terenie dzisiejszych Niemiec w roku 1602, jako jedna z córek hrabiego Johanna Albrechta zu Solms Braunfels. W 1619 roku znalazła się na dworze elektora Palatynatu Reńskiego Fryderyka V Wittelsbacha i jego żony Elżbiety Stuart. Jako dama dworu Elżbiety, towarzyszyła swej pani podczas krótkiego panowania jej małżonka Fryderyka V w Czechach. Sytuacja polityczna była niestabilna, a Fryderyk, przyjmując w 1619 roku koronę czeską, miał jako kalwin stanowić przeciwwagę dla katolickich Habsburgów. Po klęsce protestantów w bitwie pod Białą Górą (6 XI 1620) musiał uciekać, a cesarz zabronił mu powrotu do Palatynatu. Ostatecznie Fryderyk i Elżbieta znaleźli – wraz z całym dworem - schronienie w Hadze.
Amalia zwróciła tu na siebie uwagę Fryderyka Henryka van Oranje-Nassau. Władzę w Republice Zjednoczonych Prowincji dzierżył jeszcze jego starszy brat Maurycy, który nie posiadając potomka, nakłaniał Fryderyka Henryka do ożenku i przedłużenia dynastii. Wybór padł na Amalię, która pochodząc z rodu o długich tradycjach, poprzez swą babkę spokrewniona była także z dynastią Oranje-Nassau. Przyszły małżonek Amalii był więc jednocześnie jej dalekim kuzynem. Wraz z małżeństwem, które para zawarła w 1625 roku, sytuacja na dworze w Hadze uległa poważnym zmianom. Maurycy Orański zmarł niedługo po ślubie brata. Amalia z damy dworu podległej rezydującej w Hadze Elżbiecie Stuart stała się Pierwszą Damą - żoną namiestnika Zjednoczonych Prowincji. Elżbieta pozostała w Hadze po śmierci męża, a nawet wtedy, gdy ich syn odzyskał tytuł i ziemie w 1648 roku. Relacje obu pań to temat zasługujący na odrębne omówienie.
Amalia była osobą niezwykłą. Zajęła wysoką pozycję małżonki namiestnika Republiki Zjednoczonych Prowincji, lecz nie zadowoliła się rolą biernej obserwatorki. Stworzyła podwaliny rozwoju życia intelektualnego, kulturalnego i towarzyskiego na dworze haskim na niespotykaną dotąd skalę. Była zarówno zagorzałą kolekcjonerką dzieł sztuki, jak i mecenasem. Miała też duży wpływ na politykę, nie tylko lokalną, ale i europejską. Dbała o interesy dynastyczne i brała udział w decyzjach politycznych męża, który liczył się z jej zdaniem. W czasach częstych nieobecności Fryderyka Henryka spowodowanych kampaniami wojennymi sprawowała władzę w jego imieniu. Po śmierci męża i syna doprowadziła do wyboru na kolejnego namiestnika swego wnuka – Wilhelma III.
Wielokrotnie portretowana samodzielnie, z małżonkiem, dziećmi, doceniała siłę przekazu obrazowego w umacnianiu pozycji dynastii. Urząd namiestnika Zjednoczonych Prowincji nie był dziedziczny, zatem swoista wizerunkowa promocja rodu odgrywała olbrzymią rolę.
Amalia zamawiała dużo portretów członków swojej rodziny. Kreowała tym samym modę na ten rodzaj sztuki, a z dworem haskim związanych było wielu słynnych artystów takich jak Michiel van Mierevelt, czy Gerrit van Honthorst. Amalia i Fryderyk Henryk cenili też twórczość Antona van Dyck, który gościł w Hadze przed wyjazdem na dwór angielski. Niestety żadnemu z mistrzów nie można przypisać omawianego portretu w sposób pewny.
Prezentowany tu wizerunek powstał około roku 1623, jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Jest zatem jednym z najwcześniejszych znanych portretów Amalii. Widzimy na nim młodą kobietę przedstawioną w półpostaci na ciemnym tle. Jasna karnacja, lekko zaróżowione policzki i duże, wyraziste oczy nadają postaci wyraz subtelności i delikatności. Wspaniałe, perłowoszare włosy są rozpuszczone i przykryte welonem. Amalia ubrana jest w suknię w odcieniach szarości, zieleni, cynobru i oranżu, zdobioną roślinnym wzorem. Całości dopełniają koronki i biżuteria. Interesujące są gesty portretowanej oraz fakt przedstawienia jej z rozpuszczonymi włosami. Badacze podkreślają, iż jest to wizerunek nowego typu, daleki od popularnego wcześniej w Zjednoczonych Prowincjach portretu mieszczańskiego.
Amalia lewą ręką odchyla nieznacznie pukiel włosów z głębokiego dekoltu, jakby podkreślając prezentację klejnotu trzymanego w palcach prawej dłoni. Być może jest to prezent od narzeczonego? Uzasadnione jest przypuszczenie, iż portret stanowił własność Fryderyka Henryka, a rozpuszczone włosy portretowanej oznaczały nie tylko bycie panną (narzeczoną), ale i zażyłość między osobą portretowaną a właścicielem obrazu.
Na zakończenie należy wspomnieć, iż w Muzeum Warmii i Mazur oprócz portretu Amalii znajdują się wizerunki Fryderyka Henryka, czworga z ich dziewięciorga dzieci oraz przedstawienia innych krewnych.
Autor: Olga Droździecka
