#Wielkanoc
...zjawił się Judasz, jeden z Dwunastu, a z nim zgraja z mieczami i kijami wysłana przez arcykapłanów, uczonych w Piśmie i starszych. A zdrajca dał im taki znak: „Ten, którego pocałuję, to On; chwyćcie Go i prowadźcie”… (Mk. 14 43-45)
Historia męki i śmierci Jezusa to jeden z najpopularniejszych cykli tematycznych, jaki gościł w sztuce na przestrzeni nowożytnych dziejów. W nim osobne miejsce miał niechlubny epizod z ogrodu Getsemani, opisany we wszystkich Ewangeliach – zdrada Judasza. Motyw popularny już od średniowiecza, po który chętnie sięgali artyści najwyższej klasy. Gdy Jezus wraz z uczniami spędzał czas na modlitewnym czuwaniu, na czele tłumu zjawił się ten, któremu Dante w swojej „Boskiej Komedii” przypisał najgorszą, czwartą strefę dziewiątego kręgu piekieł. Ten, który w paszczy Lewiatana tkwić będzie pospołu ze świętokradcami i zdrajcami swoich dobroczyńców. Judasz Iskariota, ucieleśnienie zła, czarna owca apostołów, utrwalony na pokolenia wiarołomca, wymieniany wprost lub symbolicznie w komentarzach określających niektóre pejoratywne zachowania ludzkie.
Prezentowana plakieta o wymiarach 8,2 × 9,2 cm, pochodząca ze zbirów Muzeum Warmii i Mazur, wykonana została w brązie. Jest to późniejszy odlew według szesnastowiecznego oryginału autorstwa Valerio Belli - włoskiego złotnika, medaliera, grawera kamieni szlachetnych, zwanego przez współczesnych „księciem rytowników”. Dużą popularnością, owocującą powstaniem niezliczonej ilości odlanych w metalu replik, cieszyły się jego trzy medaliony z kryształu górskiego, wykonane podczas pobytu w Rzymie (1523-1524). Realizując zlecenie papieża Klemensa VII, wyrzeźbił sceny Męki Pańskiej: Pojmanie Jezusa (Pocałunek Judasza), Drogę na Golgotę i Złożenie do Grobu.
W poziomym owalu artysta przedstawił scenę, którą opisać można słowami Ewangelii – „Wyszliście z mieczami i kijami jak na zbójcę, żeby Mnie pojmać”. Pośród skłębionych na płaszczyźnie sylwetek wrogiego tłumu, opancerzonych najemników i sług świątynnych, zaskoczonych i walczących apostołów, pośrodku, w samym sercu kompozycji, rozgrywa się najważniejsza relacja - Mistrz i jego zaufany, wiarołomny uczeń. Postacie antagonistów ustawione na tle dynamicznych brył wydają się zastygłe w ruchu, tuż przed lub po pocałunku, który w starożytnej Judei był zwyczajowym gestem witania się mężczyzn. Gest mający wyrażać miłość, braterstwo, zgodę czy przebaczenie, w kontekście tego wydarzenia nabrał nowego znaczenia, wzbogacając zasób leksykalny uosabiającym zdradę określeniem - „pocałunek Judasza”. Sylwetka Jezusa lekko odgięta do tyłu, jakby w obronie przed pochylonym i napierającym apostołem, w rzeczywistości emanuje spokojem i biernością w sytuacji bez wyjścia. Ręce oparte na ramionach zdrajcy zdają się raczej czynić gest przebaczenia i pogodzenia niż tworzyć zaporę przed niechcianą poufałością. Ułożona diagonalnie sylwetka Judasza, bezceremonialne objęcie Jezusa w pasie, to dopełnienie nachalnego i rozpaczliwego spojrzenia kierowanego w jego oblicze. Niestety wtórny odlew nie pozwala dostrzec wszystkich niuansów plastycznych wydobytych przez autora plakiety. Twarz Judasza w pierwotnej realizacji, jak przystało na wcielenie zła i grzechu, nosi piętno starczej szpetoty. Dominację zastygłej w czasie sceny podkreślają dynamiczne układy sylwetek po bokach. Z lewej toczy się podobna walka na spojrzenia pomiędzy najemnikiem trzymającym pochodnię a osłaniającym Jezusa uczniem. Po prawej znalazł się opisany w Ewangelii motyw odcinania ucha słudze arcykapłana.
Autor kompozycji, Valerio Belli (1468-1546), znany również jako Valerio Vicentino, pochodził z rodziny lombardzkich kupców, którzy przenieśli się do Vicenzy. To tutaj, w dobie rozkwitu wybranego rzemiosła, uczył się i stawiał pierwsze kroki jako złotnik, by poprzez Weronę i Wenecję zawitać także do Rzymu, zdobywając sławę i pracując dla najdostojniejszych, z papieżami włącznie. Tam też zaprzyjaźnił się z Michałem Aniołem i Rafaelem, których rysunki wykorzystywał, podobnie jak szkice innych malarzy epoki, jako wzory do swoich realizacji. Inspirację czerpał też z gromadzonych przez siebie dzieł sztuki, marmurów, odlewów starożytnych, książek, rysunków scen reprodukowanych z kolumny Trajana. Uważany za mistrza współczesnych rytowników był autorem dużej liczby medali wzorowanych na sztuce greckiej i rzymskiej, wykonywanych w brązie, jak i złocie. Jego rzeźby, plakiety, medaliony o tematyce antycznej i biblijnej powtarzane były warsztatowo w wielu wariantach i materiałach, niemniej zawsze na najwyższym poziomie. Tym, co przynosiło mu największą sławę, była jego specjalność, której był pionierem w swoich czasach – intaglio. Trudna i luksusowa forma artystyczna popularna w Cesarstwie Rzymskim, inspirowana monetami i klejnotami, polegająca na wierceniu przedstawień w twardym krysztale górskim. W tej dziedzinie był mistrzem zaspakajającym kolekcjonerskie potrzeby wielu bogatych nabywców. Wspaniałe pod względem artystycznym, niekiedy oprawne w złoto kamee, medaliony, wazy, a także krucyfiksy, świeczniki i kasety, pokryte wmontowanymi kompozycjami figuralnymi wyrzeźbionymi w krysztale, sprawiały, że współcześnie określany był jako doskonały – aurifex o excellentissimo gemmarum sculptore. Wiele z tych kompozycji, poprzez odlew w wosku, posłużyło za kanwę do opracowania ich w metalu, w licznych wariantach. Najwspanialszym i najbardziej znanym dziełem Valerio Belli jest kaseta w kształcie sarkofagu, zamówiona przez papieża Klemensa VII jako prezent ślubny dla przyszłej królowej Francji Katarzyny Medici, zawierająca wycięte w krysztale 24 sceny przedstawiające mękę Jezusa.
Valerio Belli zmarł w lipcu 1546 roku w swoim domu w Sanat Corona, w dzielnicy Vicenzy. Z dwanaściorga dzieci tylko jeden syn - Elio - kontynuował jego dzieło. Wizerunek mistrza przetrwał na autorskim medalu oraz innym, wykonanym przez Galeottiego. Jego profil widnieje również na szkicu Parmigianina. Niemniej najwspanialszy portret blisko pięćdziesięcioletniego rytownika namalował w 1517 roku jego słynny przyjaciel, Rafael Santi.
MK
Historia męki i śmierci Jezusa to jeden z najpopularniejszych cykli tematycznych, jaki gościł w sztuce na przestrzeni nowożytnych dziejów. W nim osobne miejsce miał niechlubny epizod z ogrodu Getsemani, opisany we wszystkich Ewangeliach – zdrada Judasza. Motyw popularny już od średniowiecza, po który chętnie sięgali artyści najwyższej klasy. Gdy Jezus wraz z uczniami spędzał czas na modlitewnym czuwaniu, na czele tłumu zjawił się ten, któremu Dante w swojej „Boskiej Komedii” przypisał najgorszą, czwartą strefę dziewiątego kręgu piekieł. Ten, który w paszczy Lewiatana tkwić będzie pospołu ze świętokradcami i zdrajcami swoich dobroczyńców. Judasz Iskariota, ucieleśnienie zła, czarna owca apostołów, utrwalony na pokolenia wiarołomca, wymieniany wprost lub symbolicznie w komentarzach określających niektóre pejoratywne zachowania ludzkie.
Prezentowana plakieta o wymiarach 8,2 × 9,2 cm, pochodząca ze zbirów Muzeum Warmii i Mazur, wykonana została w brązie. Jest to późniejszy odlew według szesnastowiecznego oryginału autorstwa Valerio Belli - włoskiego złotnika, medaliera, grawera kamieni szlachetnych, zwanego przez współczesnych „księciem rytowników”. Dużą popularnością, owocującą powstaniem niezliczonej ilości odlanych w metalu replik, cieszyły się jego trzy medaliony z kryształu górskiego, wykonane podczas pobytu w Rzymie (1523-1524). Realizując zlecenie papieża Klemensa VII, wyrzeźbił sceny Męki Pańskiej: Pojmanie Jezusa (Pocałunek Judasza), Drogę na Golgotę i Złożenie do Grobu.
W poziomym owalu artysta przedstawił scenę, którą opisać można słowami Ewangelii – „Wyszliście z mieczami i kijami jak na zbójcę, żeby Mnie pojmać”. Pośród skłębionych na płaszczyźnie sylwetek wrogiego tłumu, opancerzonych najemników i sług świątynnych, zaskoczonych i walczących apostołów, pośrodku, w samym sercu kompozycji, rozgrywa się najważniejsza relacja - Mistrz i jego zaufany, wiarołomny uczeń. Postacie antagonistów ustawione na tle dynamicznych brył wydają się zastygłe w ruchu, tuż przed lub po pocałunku, który w starożytnej Judei był zwyczajowym gestem witania się mężczyzn. Gest mający wyrażać miłość, braterstwo, zgodę czy przebaczenie, w kontekście tego wydarzenia nabrał nowego znaczenia, wzbogacając zasób leksykalny uosabiającym zdradę określeniem - „pocałunek Judasza”. Sylwetka Jezusa lekko odgięta do tyłu, jakby w obronie przed pochylonym i napierającym apostołem, w rzeczywistości emanuje spokojem i biernością w sytuacji bez wyjścia. Ręce oparte na ramionach zdrajcy zdają się raczej czynić gest przebaczenia i pogodzenia niż tworzyć zaporę przed niechcianą poufałością. Ułożona diagonalnie sylwetka Judasza, bezceremonialne objęcie Jezusa w pasie, to dopełnienie nachalnego i rozpaczliwego spojrzenia kierowanego w jego oblicze. Niestety wtórny odlew nie pozwala dostrzec wszystkich niuansów plastycznych wydobytych przez autora plakiety. Twarz Judasza w pierwotnej realizacji, jak przystało na wcielenie zła i grzechu, nosi piętno starczej szpetoty. Dominację zastygłej w czasie sceny podkreślają dynamiczne układy sylwetek po bokach. Z lewej toczy się podobna walka na spojrzenia pomiędzy najemnikiem trzymającym pochodnię a osłaniającym Jezusa uczniem. Po prawej znalazł się opisany w Ewangelii motyw odcinania ucha słudze arcykapłana.
Autor kompozycji, Valerio Belli (1468-1546), znany również jako Valerio Vicentino, pochodził z rodziny lombardzkich kupców, którzy przenieśli się do Vicenzy. To tutaj, w dobie rozkwitu wybranego rzemiosła, uczył się i stawiał pierwsze kroki jako złotnik, by poprzez Weronę i Wenecję zawitać także do Rzymu, zdobywając sławę i pracując dla najdostojniejszych, z papieżami włącznie. Tam też zaprzyjaźnił się z Michałem Aniołem i Rafaelem, których rysunki wykorzystywał, podobnie jak szkice innych malarzy epoki, jako wzory do swoich realizacji. Inspirację czerpał też z gromadzonych przez siebie dzieł sztuki, marmurów, odlewów starożytnych, książek, rysunków scen reprodukowanych z kolumny Trajana. Uważany za mistrza współczesnych rytowników był autorem dużej liczby medali wzorowanych na sztuce greckiej i rzymskiej, wykonywanych w brązie, jak i złocie. Jego rzeźby, plakiety, medaliony o tematyce antycznej i biblijnej powtarzane były warsztatowo w wielu wariantach i materiałach, niemniej zawsze na najwyższym poziomie. Tym, co przynosiło mu największą sławę, była jego specjalność, której był pionierem w swoich czasach – intaglio. Trudna i luksusowa forma artystyczna popularna w Cesarstwie Rzymskim, inspirowana monetami i klejnotami, polegająca na wierceniu przedstawień w twardym krysztale górskim. W tej dziedzinie był mistrzem zaspakajającym kolekcjonerskie potrzeby wielu bogatych nabywców. Wspaniałe pod względem artystycznym, niekiedy oprawne w złoto kamee, medaliony, wazy, a także krucyfiksy, świeczniki i kasety, pokryte wmontowanymi kompozycjami figuralnymi wyrzeźbionymi w krysztale, sprawiały, że współcześnie określany był jako doskonały – aurifex o excellentissimo gemmarum sculptore. Wiele z tych kompozycji, poprzez odlew w wosku, posłużyło za kanwę do opracowania ich w metalu, w licznych wariantach. Najwspanialszym i najbardziej znanym dziełem Valerio Belli jest kaseta w kształcie sarkofagu, zamówiona przez papieża Klemensa VII jako prezent ślubny dla przyszłej królowej Francji Katarzyny Medici, zawierająca wycięte w krysztale 24 sceny przedstawiające mękę Jezusa.
Valerio Belli zmarł w lipcu 1546 roku w swoim domu w Sanat Corona, w dzielnicy Vicenzy. Z dwanaściorga dzieci tylko jeden syn - Elio - kontynuował jego dzieło. Wizerunek mistrza przetrwał na autorskim medalu oraz innym, wykonanym przez Galeottiego. Jego profil widnieje również na szkicu Parmigianina. Niemniej najwspanialszy portret blisko pięćdziesięcioletniego rytownika namalował w 1517 roku jego słynny przyjaciel, Rafael Santi.
MK
