Coroczny pokaz nabytków Muzeum - pochwa legendarnej szabli

Bardzo charakterystyczna i łatwo rozpoznawalna pruska szabla M 11 ma ciekawą historię. Jej pierwowzorem była angielska szabla lekkiej kawalerii wz. 1796.

Sporą ilość tych szabel sprowadzono po raz pierwszy do Prus w roku 1808. Były one przemycane ze względu na blokadę kontynentalną wprowadzoną przez Francję. Na miejscu oznakowywano je cechami pruskimi, przez wybicie znaków pułkowych, a czasami znaków wytwórczych (kamuflaż?). Kontrolnych znaków angielskich zachowało się niewiele. Nie na każdym egzemplarzu występowały i były również zeszlifowywane. Około roku 1811 szable te stanowiły już podstawową broń białą w pułkach lekkiej jazdy pruskiej.

Stały wzrost liczebności armii i francuska kontrola portów były przyczyną rozpoczęcia produkcji w Prusach. W roku 1811 Najwyższym Rozkazem wprowadzono nową szablę dla całej kawalerii z wyjątkiem kirasjerów. W niemieckiej literaturze broń ta określana jest jako M 11. Od angielskiego pierwowzoru różni się przede wszystkim masywniejszym wyglądem, sztywniejszą głownią o nieco innym profilu i mniej subtelną oprawą rękojeści. Najprawdopodobniej po bitwie pod Waterloo zaczęto tą broń nazywać „Blűchersäbel” od nazwiska generała Gebharda Leberechta von Blűcher.

W wojsku pruskim była na uzbrojeniu pułków kawalerii do roku 1857, a jezdni taborów mieli ją do 1877 roku. W tych latach wydano stosowne rozkazy, ale na stanie armii były nieco dłużej.

Szable te niejednokrotnie były w rękach żołnierzy polskich. I tak 30 grudnia 1808 sławny Polski Pułk Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej walczył w Hiszpanii z angielskimi huzarami „biorąc 40 czak (czapki ze skóry ozdobione tu szarym futerkiem) i prawie taką samą liczbę bardzo pięknych i dobrych szabel, którymi liczni oficerowie posługiwali się od tego momentu”. Były to szable wzoru 1796.

Podczas powstania listopadowego około 2000 Polaków — pruskich żołnierzy zbiegło do Królestwa z broną i oporządzeniem. Z pewnością mieli również szable M 11. Używano ich w poznańskim w roku 1848. W szable te uzbrojona była np. Legia Akademicka. Zapewne i w roku 1863 „blicherówki” znalazły się w Polskich rękach. Znany jest przypadek przejścia na stronę powstania całego oddziału, w którym służył dragon — pamiętnikarz Ignacy Jan Drygas. Szable te były prawdopodobnie i w transportach broni przemycanych z Prus różnymi drogami.

 

 

 

Głownia stalowa obustronnie wklęsło szlifowana z nieco rozszerzonym piórem. Oprawa stalowa, trzon rękojeści drewniany okręcany sznurkiem i obciągnięty skórą. W górnej części kabłąka podłużny otwór na temblak. Pochwa z grubej stalowej blachy. Na niej dwie ryfki z ruchomymi kółeczkami. Ostroga jednoramienna, przednia.

 

Długość szabli — 94,1 – 96,2 cm

Długość głowni — 81,0 – 82,6 cm

Szerokość głowni — 38,0 – 40,2 mm

Grubość głowni — 9,3 – 10,2 mm

Krzywizna głowni — 52,0 – 59,0 mm

Waga szabli — 930 – 1159 g

Waga pochwy — 995 – 1090 g

 

Pomiary według publikacji Gholkiego oraz dane z kolekcji pp. Eugeniusza Świerczyńskiego, Michała Palacza i z Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego w Poznaniu - za Maciejem Jeskem.

 

oprac. Andrzej Kłos 

 

Pokaz Muzealiów

Zakonserwowanych, zakupionych i ofiarowanych w 2010 r. Muzeum Warmii i Mazur

 

 

Andrzej Rzempołuch – Sztuka Dawna

Wenzel Hollar i jego Widok miasta i zamku  Homburg          

 Iwona Beata Kluk – Sztuka Dawna

 Portret Amalii Luizy Karoliny zu Dohna – nowo odkryta praca C.F. Wessela

 Drugie życie – proporczyk wojsk pancernych z ok. połowy XVII w. – po konserwacji

Kinga Raińska – Pracownia Digitalizacji

Grażyna Kobrzeniecka-Sikorska – Dział Ikon

Zofia Januszkiewicz – Historia

Danuta Syrwid – Dom „Gazety Olsztyńskiej”

Barbara Michalska – Biblioteka

Christoph Hartknoch Stare i nowe Prusy – jak nowe

Jarosław Sobieraj – Archeologia

Elżbieta Kaczmarek – Etnografia