Co roku Muzeum Warmii i Mazur prezentuje nowe zabytki - kupione lub świeżo zakonserwowane. Dziś zapowiadamy ikonę: „Święty Jan Klimaks – Drabina do Raju”
Ikona „Św. Jan Klimaks – Drabina do Raju” została poddana w 2010 roku pełnej konserwacji, którą wykonali studenci pod kierunkiem profesorów Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Jest to ikona rosyjska, datowana na osiemnasty wiek, namalowana na desce cedrowej, o wymiarach 33x28,5 cm. Wcześniej była poddawana wielokrotnie zabiegom odnowienia. Zostało całkowicie przemalowane na kolor zielony tło, które było pierwotnie złocone. Przemalowania zostały usunięte, duże ubytki złocenia uzupełniono, dokonano również licznych uzupełnień ubytków w partii postaci. Dzięki zabiegom konserwatorskim obrazowi przywrócono pierwotny, osiemnastowieczny wygląd.
Ikona prezentuje dobry poziom artystyczny i technologiczny, została namalowana w wysoce wyspecjalizowanym warsztacie malarskim, o czym świadczy użycie na podobrazie drewna cedrowego, najbardziej cenionego w malarstwie ikonowym, użycie złota płatkowego oraz namalowanie w misterny sposób postaci, których fałdy szat podkreślone są delikatnie nałożoną złotą asystką.
Św. Jan Klimaks ukazany jest po lewej stronie obrazu jako postać o największych rozmiarach, trzymający w jednej ręce rozwinięty zwój ze słowami modlitwy, a drugą wskazujący na drabinę, po której wchodzą mnisi, zgromadzeni u jego stóp, ku oczekującemu na nich Chrystusowi, ukazanemu na obłokach w prawym górnym narożniku. Ci mnisi, którzy nie mają skrzydeł ani aureoli, symbolizujących ich dojście do świętości, są strącani przez Chrystusa w otchłań piekielną, namalowaną w obrazowy sposób u dołu po prawej stronie obrazu.
Św. Jan Klimaks (ur. ok. 579, zm. ok. 649 r.) - przydomek Klimaks pochodzi od słowa greckiego "drabina", zwany jest też Synoitą, Scholastykiem, a na Rusi Lestwicznikiem. Był przełożonym klasztoru św. Katarzyny u stóp góry Synaj, jednym z najpopularniejszych pisarzy ascetycznych. Temat ikony ściśle wiąże się z jego dziełem „Drabina do Raju”, w którym opisuje wady i cnoty mnichów oraz 30 szczebli duchowej pracy nad sobą w celu osiągnięcia doskonałości moralnej. Prawzorzec utworu stanowiła wizja drabiny Jakubowej opisanej w Księdze Rodzaju (Rdz 28, 10-22). Utwór św. Jana Klimaksa odegrał ogromną rolę nie tylko w ukształtowaniu ikonografii tego typu przedstawienia, ale także w rozwoju praktyk hezychastycznych. Hezychazm (gr. hesychia – wyciszenie, nieprzerwana cześć i służba Bogu) był bizantyńskim ruchem mistycznym, który osiągnął swój szczytowy rozwój i popularność w XIV wieku dzięki Grzegorzowi Palamasowi. Hezychaści twierdzili, że można ujrzeć Światłość Boga oczyma duszy i ciała, czyli osiągnąć całkowite zjednoczenie z Bogiem, praktykując cnoty i modlitwy. Praktyki hesychastyczne polegały na nieustannej modlitwie, podczas której powtarzano niewielką liczbę słów, wstrzymując przy tym oddech. Nauczycielem takiej modlitwy, angażującej całą istotę człowieka – duszę i ciało, był Jan Klimaks, który uprawiał ją żyjąc przez 40 lat w celi pustelniczej w pobliżu klasztoru synajskiego, zanim został jego ihumenem. Tego typu praktyki opisał w „Drabinie do Raju”.
Na niedzielnym pokazie zaprezentujemy też inne ikony i metalowe okłady ikon, które w 2010 roku poddano konserwacji lub pozyskano do zbiorów.
Grażyna Kobrzeniecka-Sikorska
Pokaz muzealiów - 13 lutego 2010 roku,
godz. 10.00 - 16.00,
Wstęp wolny.
