W tym roku obchodzimy 65. rocznicę utworzenia Muzeum Warmii i Mazur. Z tej okazji prezentujemy serię artykułów, w których przedstawimy osoby ważne dla dziejów Muzreum oraz wybrane zabytki z ciekawą historią.
Olsztyński zamek może poszczycić się tym, że tu mieszkał i pracował Mikołaj Kopernik. Tu zaczął pisać swe słynne dzieło „De Revolutionibus…”. Dziś prezentujemy inkunabuł (książkę wydrukowana przed 1500 rokiem) z dwoma traktatami medycznymi, który należał do Mikołaja Kopernika oraz kolejne wydania jego dzieła, w tym pierwsze w języku polskim.
Kopernik oprócz biskupa Łukasza Watzenrodego leczył także jego następców, Maurycego Ferbera i Jana Dantyszka. Zajmował się kanonikami i był wezwany na dwór Albrechta Hohenzollerna, gdzie kurował jednego z dworzan. Kopernik oprócz osób ważnych leczył także zwykłych ludzi, między innymi w czasie zarazy. W zamkowej bibliotece znajduje inkunabuł zawierający dwa dzieła medyczne we wspólnej oprawie, który niegdyś należał do Kopernika. Pierwsze z nich to „Breviarium practicae medicine Reinaldi de Villanova”, czyli „Zarys praktyki medycznej autorstwa Arnolda de Villanova wydany w Pawii około 1485 roku. Brewiarz zawiera w zasadzie kompendium ówczesnej wiedzy medycznej. Dużo miejsca w nim poświęcono bólom głowy i zębów, chorobom oczu, uszu, zołzom, schorzeniom żołądka, jelit, nerek, śledziony, skóry, trądowi, chorobom kobiecym (m.in. kłopotom z bezpłodnością).
Drugi traktat to „Canonica de febribus” Michaela Savonarola, czyli „Reguły w przypadku gorączki”. Kopernik swoje księgi medyczne zapisał Fabianowi Emerichowi, kanonikowi i lekarzowi, po którym księgę odziedziczył Jan Hanovius, siostrzeniec biskupa Dantyszka, podobnie jak Kopernik interesujący się astronomią. Wśród wpisanych na okładce właścicieli byli także Baltazar Ramocki, zakon Braci Mniejszych w Barczewie i Liceum Hosianum w Braniewie, gdzie dzieło znajdowało się do końca wojny. Potem uznano je za zaginione, aż niespodziewanie odnalazło się w 1969 roku. Ktoś znalazł tę książkę tuż po wojnie w ruinach Hosianum. Na marginesach ksiąg widać zapiski wykonane prawdopodobnie ręką Kopernika, a podkreślenia nie wiadomo czy oznaczały szczególne kuriozum czy zwracały uwagę czytelnika na skuteczność danej porady.
Kolejny prezentowany dziś zabytek to drugie wydanie słynnego dzieła Mikołaja Kopernika „De revolutionibus...” z Bazylei z 1566 roku, wydrukowanego w oficynie Adama Petri, w oprawie miękkiej z dwóch kart pergaminowych. To ciekawy egzemplarz kupiony w 1970 roku na aukcji od prywatnego właściciela. Brakuje w nim kilkunastu stron z „Listem Achillesa Gassera do Jerzego Vogelina” oraz „Opowiadania Retyka”, wychwalających nową, rewolucyjną koncepcję układu świata. Równie ciekawe są okładki, bo chorał na pergaminach jest niezwykle rzadkim zapisem muzyki wielogłosowej.
I wreszcie bardzo ciekawe, pierwsze polskie wydanie „De Revolutionibus…” pochodzące z 1854 roku w tłumaczeniu Jana Baranowskiego. Było ono też pierwszym tłumaczeniem na język nowożytny. Prezentowany egzemplarz zawiera dedykację tłumacza dla Antoniego Wagi oraz exlibris Władysława Siedleckiego. Czytelnik tego wydania miał okazje poznać zarówno tekst łaciński, jak i polski. Zamieszczono tablice i wykresy. „De Revolutionibus…” w pierwszych rozdziałach zawiera rozważania filozoficzne, informacje o dotychczasowej wiedzy na temat ruchu planet, a w kolejnych wyliczenia i wywody matematyczne.
sm
