Grunwald – Pole Bitwy, na wniosek Muzeum Warmii i Mazur zostało uznane za pomnik historii rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 17 września 2010 r. (Dz.U. 2010 nr 184 poz. 1235). Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej w Stębarku, oddział Muzeum Warmii i Mazur, należy do Europejskiej Sieci Muzeów Pól Bitewnych.
Pole grunwaldzkie upamiętnia jedną z największych średniowiecznych bitew w historii Polski i Europy rozegraną 15 lipca 1410 r.
Aktem w Krewie z 1385 roku Władysław Jagiełło zobowiązał się, w zamian za rękę młodej Jadwigi, przyjąć wraz z braćmi i całą Litwą chrześcijaństwo, a ziemie litewskie i Rusi litewskiej na zawsze przyłączyć do Korony Królestwa Polskiego. Unia zmieniła bieg historii we wschodniej Europie na długie lata.
Już latem 1408 roku nowy, wielki mistrz zakonu Krzyżackiego Ulryk von Jungingen wizytował przygraniczne twierdze w Toruniu, Nieszawie, Golubiu, Ostródzie. Przed wybuchem wielkiej wojny polsko - krzyżackiej, twierdze zakonu były zaopatrzone i gotowe do obrony. Z drugiej strony Polacy i Litwini także gotowali się do walki. Polacy dysponowali bullą papieża Bonifacego IX z 1403 roku zakazującego Krzyżakom walki z chrześcijańskimi narodami Polakami i Litwinami. Władysław Jagiełło także nie mógł bez powodu zaatakować. Obie strony czekały więc na odpowiedni moment wypatrując dobrego pretekstu do ataku.
W 1409 roku wybuchło antykrzyżackie powstanie na Żmudzi. Popierał je wielki książę litewski Witold. Ulryk von Jungingen był ciekaw co zrobi Jagiełło, gdy Krzyżacy zduszą powstanie i zaatakują popierającą powstańców Litwę. W dniu 1 sierpnia 1409 roku przed obliczem wielkiego mistrza stanęło polskie poselstwo, które udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Kurowski powiedział, że wojna z Litwą, jest wojną z Polską. Jagiełło przybył do Brześcia 30 listopada 1409 roku. Czekał tam na niego Witold. Litewskiemu księciu zależało na uzyskaniu władzy nad Podolem (formalnie podlegało Koronie), utrzymaniu Żmudzi przy Litwie oraz poparciu Dżelal-Eddina jako pretendenta do tytułu chana Złotej Ordy. Najważniejszym tematem spotkania było jednak opracowanie planu wojny. Ustalono dzień i miesiąc spotkania się połączonych sił polskich i litewskich, sposób przeprawy przez Wisłę (po moście pontonowym). Jagiełło robiąc tak staranne przygotowania wzorował się na wschodniej sztuce wojennej. Plan Jagiełły był prosty: odwrócić uwagę przeciwnika atakami wzdłuż całej granicy zakonu i uderzyć w stronę Malborka. Pod murami krzyżackiej stolicy polski król chciał doprowadzić do walnej bitwy wierząc w siłę swojej armii.
Tak jak zaplanowano, armia polska skoncentrowała się 2 lipca 1410 roku w Czerwińsku. Następnego dnia po zakończeniu koncentracji wojska ruszyły w stronę granicy, aby 15 lipca stanąć na miejscu bitwy.
Pierwsze zaatakowały siły litewskie i czambuły tatarskie. Ich zadaniem było rozpoznanie terenu i zlikwidowanie obsługi artylerii krzyżackiej. Lekka jazda została jednak przegnana i prawie rozbita przez ciężkozbrojną kawalerię krzyżacką. Krzyżacy ruszyli w pościg za Litwinami. Część ścigających została otoczona przez odwody polskie. W tym czasie, lewe skrzydło, polska jazda odnosiła sukcesy i oskrzydlała wojska krzyżackie. Wtedy von Jungingen zebrał swoje odwody, rycerzy powracających z pościgu do nagłego ataku na tyły wojsk polskich. Jagiełło skierował do walki kolejne odwody. Krzyżacy znaleźli się w kilku kotłach i zostali wybici. Ostatnim aktem bitwy było zdobycie przez polską piechotę obozu warownego Krzyżaków i pościg za resztkami wojsk zakonu.
Samo miejsce bitwy nie jest pewne. Archeolodzy wkroczyli na teren pola grunwaldzkiego w 1959 roku, gdy przygotowano teren pod budowę muzeum. Badania trwały trzy lata. Potem prowadzono badania od czasu do czasu aż do 1990 roku, gdy zabrakło pieniędzy na ten cel. Hełm z przestrzeliną po kuszy, ponoć znaleziony na miejscu bitwy grunwaldzkiej zawieszono w kościele w Mielnie. Zaginął nikt nie wie kiedy. Podobno, dawno temu wykopywano pancerze, kilka grotów bełtów pochodzących być może z pola bitwy pokazywano w Ostródzie, ale w czasie wojny zniknęły. Najwięcej zabytków znaleziono w promieniu 500 metrów od, obecnie, ruin kaplicy. Czy tam było epicentrum bitwy, czy tam stały tabory krzyżackie o które prowadzono zacięte boje? Kaplicę na polu bitwy wybudowano wkrótce po bitwie i można przypuszczać, że stało się to w miejscu szczególnym ze względu na przebieg bitwy.
Miejsce bitwy, a w zasadzie kaplica pobitewna, była miejscem pielgrzymek od czasów średniowiecza. W okresie zaborów wspomnienie o bitwie pod Grunwaldem, wzmocnione zostało w polskiej świadomości historycznej literackim opisem Henryka Sienkiewicza, stworzonym ku pokrzepieniu serc. W okresie powojennym zaczęto organizować tu uroczyste obchody i zorganizowano muzeum. Krajobraz pola bitwy zachował się do dzisiaj prawdopodobnie w niezmienionej formie. Obszar ten został wyodrębniony w 1960 r. z użytków rolnych na potrzeby Muzeum. Od 1984 r. jest chroniony wpisem do rejestru zabytków (51,75 ha powierzchni).
W 1960 r. w obrębie Pola rozpoczęto budowę zespołu pomnikowego autorstwa Jerzego Bandury i Witolda Cęckiewicza. W skład zespołu wchodzą: obelisk ukazujący twarze dwóch rycerzy w przyłbicach, trzydziestometrowe maszty symbolizujące sztandary polskich i litewskich chorągwi oraz amfiteatr połączony z pomieszczeniami muzeum. Na terenie Pola znajdują się także pozostałości pomnika z Krakowa (uroczyste odsłonięcie w 1910 roku) zburzonego przez Niemców podczas II wojny światowej.
sm
.pdf]Pobierz PDF
