Wyjątkowy zabytek muzealny — karty zielnikowe doktora Hansa Steffena (1882-1945), botanika, badacza roślin i zbiorowisk roślinnych Prus oraz flory arktycznej, nauczyciela, pełnomocnika Ochrony Przyrody w rejonie olsztyńskim, można zobaczyć w olsztyński zamku na wystawie „Z ludowego zielnika. Rośliny w kuchni, medycynie i obrzędach Warmii i Mazur”, której kuratorką jest Anna Czachorowska.
Ponad 100-letnie karty zielnikowe dr. Hansa Steffena trafiły w 1945 roku do Muzeum Mazurskiego w Olsztynie, obecnie Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie ze zbiorów Heimatmuseum w Olsztynie (Muzeum Regionalne) i dały początek zbiorom przyrodniczym Działu Przyrody, a obecnie oddziału Muzeum Przyrody w Olsztynie.
Przedwojenny zielnik dr. Hansa Steffena składa się z 446 kart zielnikowych. Wysuszone rośliny w formie sprasowanej zostały przymocowane za pomocą papierowych pasków na arkusze papieru składane na pół, w których pierwsza strona stanowi okładkę otwieraną w lewą stronę. Kolejne karty zielnikowe powiązano w cztery kartonowe teczki fascykułowe. Nieliczne okazy zielnikowe umieszczano w ramie za szkłem. Okazy zielnikowe są w dobrym stanie zachowania. Alegaty zostały zebrane w latach 1915-1928 głównie z terenu Prus Wschodnich, częściowo z Prus Książęcych i Prus Górnych. Zbiory zielnikowe reprezentują 310 gatunków roślin nasiennych oraz 14 gatunków paproci. Do najcenniejszych należą okazy roślin, których taksony obecnie są zagrożone wyginięciem na terenie Polski i znajdują się na kartach czerwonej księgi roślin (kategoria CR krytycznie zagrożone oraz EN zagrożone) lub na czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych (kategoria E wymierające, krytycznie zagrożone). Rzadkimi gatunkami roślin są między innymi zasuszone okazy goryczuszki (goryczki) błotnej Gentianella uliginosa (Willd.) Börner, dzwonecznika wonnego Adenophora liliifolia (L.) Besser, skalnicy torfowiskowej Saxifraga hirculus L., turzycy patagońskiej Carex magellanica Lam. W zielniku Steffena obok roślin obecnie objętych ochroną gatunkową w Polsce takich jak pełnik europejski Trollius europaeus L., sasanka otwarta (Pulsatilla patens (L.) Mill., poryblin jeziorny Isoëtes lacustris L., znajdują się także okazy roślin pospolitych, powszechnie znanych na przykład niezapominajka leśna Myosotis sylvatica Hoffm., borówka brusznica Vaccinium vitis-idaea L., wierzba iwa Salix caprea L., zawilec żółty Anemone ranunculoides L., knieć błotna Caltha palustris L. czy klon jawor Acer pseudoplatanus L.
Bardzo cenne są oryginalne etykiety zielnikowe, które podnoszą wartość naukową i dokumentacyjną historycznego zbioru dr. Hansa Steffena. Na większości etykiet znajdują się niezbędne informacje: nazwa łacińska gatunku, w języku niemieckim dane geograficzne dotyczące miejscowości oraz miejsca znalezienia rośliny z opisem siedliska, imię i nazwisko zbieracza lub jego pieczęć oraz data zbioru. Etykiety zielnikowe zostały przetłumaczone na język polski, opatrzone u góry nazwą instytucji: Muzeum Mazurskie w Olsztynie i tytułem kolekcji: Flora Pomorza Wschodniego (Ziemi Warmii i Mazur) oraz umieszone na wewnętrznych okładkach arkuszy zielnikowych.
Zielnik dr. Hansa Steffena jest cennym źródłem informacji o florze województwa warmińsko-mazurskiego oraz doskonałym materiałem do badań naukowych. Okazy zielnikowe umożliwiają analizę rozmieszania roślin, odtworzenie historii zasiedlania różnych obszarów przez rośliny, a przede wszystkim dokumentują obecność nieistniejących już obecnie stanowisk rzadkich i ginących gatunków roślin w naszym regionie. Jego unikatowość podnosi fakt zabezpieczenia przedwojennej kolekcji zasuszonych roślin dr. Hansa Steffena przez pierwszych pracowników Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
Beata Bonisławska
Przedwojenny zielnik dr. Hansa Steffena składa się z 446 kart zielnikowych. Wysuszone rośliny w formie sprasowanej zostały przymocowane za pomocą papierowych pasków na arkusze papieru składane na pół, w których pierwsza strona stanowi okładkę otwieraną w lewą stronę. Kolejne karty zielnikowe powiązano w cztery kartonowe teczki fascykułowe. Nieliczne okazy zielnikowe umieszczano w ramie za szkłem. Okazy zielnikowe są w dobrym stanie zachowania. Alegaty zostały zebrane w latach 1915-1928 głównie z terenu Prus Wschodnich, częściowo z Prus Książęcych i Prus Górnych. Zbiory zielnikowe reprezentują 310 gatunków roślin nasiennych oraz 14 gatunków paproci. Do najcenniejszych należą okazy roślin, których taksony obecnie są zagrożone wyginięciem na terenie Polski i znajdują się na kartach czerwonej księgi roślin (kategoria CR krytycznie zagrożone oraz EN zagrożone) lub na czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych (kategoria E wymierające, krytycznie zagrożone). Rzadkimi gatunkami roślin są między innymi zasuszone okazy goryczuszki (goryczki) błotnej Gentianella uliginosa (Willd.) Börner, dzwonecznika wonnego Adenophora liliifolia (L.) Besser, skalnicy torfowiskowej Saxifraga hirculus L., turzycy patagońskiej Carex magellanica Lam. W zielniku Steffena obok roślin obecnie objętych ochroną gatunkową w Polsce takich jak pełnik europejski Trollius europaeus L., sasanka otwarta (Pulsatilla patens (L.) Mill., poryblin jeziorny Isoëtes lacustris L., znajdują się także okazy roślin pospolitych, powszechnie znanych na przykład niezapominajka leśna Myosotis sylvatica Hoffm., borówka brusznica Vaccinium vitis-idaea L., wierzba iwa Salix caprea L., zawilec żółty Anemone ranunculoides L., knieć błotna Caltha palustris L. czy klon jawor Acer pseudoplatanus L.
Bardzo cenne są oryginalne etykiety zielnikowe, które podnoszą wartość naukową i dokumentacyjną historycznego zbioru dr. Hansa Steffena. Na większości etykiet znajdują się niezbędne informacje: nazwa łacińska gatunku, w języku niemieckim dane geograficzne dotyczące miejscowości oraz miejsca znalezienia rośliny z opisem siedliska, imię i nazwisko zbieracza lub jego pieczęć oraz data zbioru. Etykiety zielnikowe zostały przetłumaczone na język polski, opatrzone u góry nazwą instytucji: Muzeum Mazurskie w Olsztynie i tytułem kolekcji: Flora Pomorza Wschodniego (Ziemi Warmii i Mazur) oraz umieszone na wewnętrznych okładkach arkuszy zielnikowych.
Zielnik dr. Hansa Steffena jest cennym źródłem informacji o florze województwa warmińsko-mazurskiego oraz doskonałym materiałem do badań naukowych. Okazy zielnikowe umożliwiają analizę rozmieszania roślin, odtworzenie historii zasiedlania różnych obszarów przez rośliny, a przede wszystkim dokumentują obecność nieistniejących już obecnie stanowisk rzadkich i ginących gatunków roślin w naszym regionie. Jego unikatowość podnosi fakt zabezpieczenia przedwojennej kolekcji zasuszonych roślin dr. Hansa Steffena przez pierwszych pracowników Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
Beata Bonisławska
