Wieczory zamkowe - cykl "Cymelia"

W 1243 roku powstała diecezja warmińska. Ziemie te, należące pierwotnie do Prusów, od czasu chrystianizacji zyskały stałego zwierzchnika w postaci biskupa. Trzecia część tego obszaru stała się bezpośrednim uposażeniem ordynariusza. Od tej pory właśnie biskup na terenie dominium warmińskiego był władcą nie tylko kościelnym, ale także zarządcą administracyjnym. To właśnie on stał na czele kraiku, gdy wchodził w skład Państwa Zakonnego, a następnie Rzeczypospolitej, kiedy zasiadł jako jego zwierzchnik w senacie. To także biskup był jednym z symboli poczucia wspólnoty mieszkańców Prus, a także suwerenności tych ziem wobec zwierzchników lennych. Na Warmii czas płynął właśnie latami rządów kolejnych biskupów. Panowanie każdorazowego zwierzchnika kościelnego wiązało się bowiem z okresem rozwoju Warmii, jej regresu, a nawet i wojen spowodowanych walkami frakcji o biskupią mitrę, jak miało to miejsce choćby za czasów Mikołaja Tungena (tzw. wojna księża 1478-1479). Zastanawiać się można, jak ma się do tego Tomasz Treter; wielki człowiek, obyty w świecie, domownik papieży, znany humanista i rytownik. Otóż właśnie on opisał dzieje Warmii przez pryzmat żywotów kolejnych ordynariuszy. W kolejnych biogramach zawarł nie tylko bieg życia kolejnych biskupów, ale na ich podstawie dość dokładnie przedstawił dzieje diecezji warmińskiej. Czy był w takim przedstawieniu historii „biskupiego kraiku” nowatorem? Chyba nie. Nie chciał nim być, bo sam tekst jest tylko kompilacją kilku wcześniejszych zbiorów żywotów biskupów warmińskich. Ale jest w tym tekście coś, czego mógł dokonać tylko ktoś taki jak Treter. Całkowitym novum jest heraldyczne ujęcie postaci biskupów. Treter mając za sobą doświadczenia w tworzeniu pocztów papieży, cesarzy rzymskich, biskupów poznańskich, całkowicie opracował tarcze herbowe ordynariuszy. Właśnie w tych herbach zawarł, korzystając ze swej wiedzy heraldycznej i bogactwa symboliki chrześcijańskiej, całą wiedzę na ich temat. Wykorzystując też wiedzę zawartą w biogramach opracował również znaki heraldyczne dla biskupów, których herby nie były znane. W czasie ostatniego w tym roku spotkania z cyklu „Cavata na olsztyńskim zamku” postaramy się zatem porozmawiać o barwnej postaci Tomasza Tretera, książce i materiale w niej zawartym, a także herbach biskupów, jak również o tym, czy Muzeum Warmii i Mazur posiada jeszcze podobne poczty heraldyczne biskupów warmińskich.

11 grudnia 2005 r. - zamek olsztyński.