Wieczory zamkowe - cykl "Warsztaty bałtyjskie"

12 stycznia 2006 r.

 

Dr Mirosław J. Hoffmann (ur. w Elblągu) jest archeologiem, absolwentem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Przedmiotem wykładu była próba odpowiedzi na pytanie, jak wyglądał teren Olsztyna przed trzema tysiącami lat, jak żyli i czym zajmowali się ludzie ten teren zasiedlający. Asumptem do rozważań Hoffmanna są nieznane wcześniej źródła archiwalne z badań archeologicznych, które odnalazł przed dwoma laty w Museum für Vor- und Frühgeschichte w Berlinie. Archiwalia te do 1945 roku znajdowały się w Muzeum Prussii w Królewcu. Potem, w wyniku tragicznych wydarzeń dziejowych, i po wielu latach tułaczki trafiły do Berlina, gdzie po ich konserwacji są od kilku lat udostępniane do kwerend i badań studyjnych. Źródła te dotyczą rozległej osady z młodszej epoki brązu (X-VII w. p.n.e.) w Olsztynie-Hermenau – najstarszego z dotąd odkrytych na terenie Olsztyna osiedla o stałej zabudowie i ciągłym osadnictwie. Gdzie znajdowała się część miasta zwana w okresie międzywojennym Hermenau, kto badał to osiedle, jaki był los pozyskanych zabytków, wreszcie dlaczego odkrycie to spowodowało zamieszanie wśród nacjonalistycznych władz miasta i wzbudziło kontrowersje wśród archeologów?

 

Pruski odcinek szlaku handlowego, łączącego w średniowieczu Sambię z Rusią – źródła i możliwości rekonstrukcji
16 lutego 2006 r.

 

Robert Klimek (ur. w Lidzbarku Welskim) jest absolwentem Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, społecznym opiekunem zabytków archeologicznych na woj. warmińsko-mazurskie. R. Klimek przedstawił wyniki swoich studiów nad próbą rekonstrukcji szlaku handlowego, który w średniowieczu łączył najbogatsze i wiodące terytorium ziem pruskich Sambię z Rusią. Rezultaty jego ustaleń oparte są na źródłach historycznych i przesłankach archeologicznych. Te nowatorskie - w odniesieniu do ziem pruskich – badania dotyczą wprawdzie średniowiecza (XIV - XV wiek), niemniej istnieje wiele przesłanek, że szlak ten był kontynuacją wcześniejszego, który funkcjonował już we wczesnym średniowieczu, zanim obszar ten został podbity przez Krzyżaków.

 

16 marca 2006 r.

 

Dr Bogdan Radzicki (ur. w 1965 r. w Bartoszycach) – filozof, studiował na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Jest współzałożycielem i kanclerzem Stowarzyszenia Miłośników Historii i Kultury Prusów „Pruthenia”. Oprócz zainteresowań sensu stricte filozoficznych B. Radzickiego zajmują również zagadnienia historii i filozofii kultury, antropologii kulturowej oraz historii idei. W wystąpieniu swoim odniesie się krytycznie do dotychczasowych prób rekonstrukcji kultury Prusów. Zastanowił się, czy możliwy jest – a jeżeli tak, to na jakich warunkach epistomologicznych i metodologicznych – opis kultury ludu, który nie pozostawił po sobie świadectw pisanych, a zewnętrzne narracje dotyczące Prusów są nie dość, że stronnicze, to jedynie szczątkowe. Podjął też próbę sformułowania metodologicznych i antropologicznych podstaw takiego opisu, a także omówi podstawowe kategorie źródeł możliwych do wykorzystania.

 

Jerzy Marek Łapo  

20 kwietnia 2006 r.

Mgr Jerzy Marek Łapo (ur. w 1971 r. w Ełku), archeolog, absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, doktorant na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie; od 1994 roku pracownik Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie,  prezes Towarzystwa „Ojcowizna”. Autor prac z zakresu archeologii, historii, dokumentacji i ochrony dziedzictwa kulturowego Mazur. Odkrywca m. in. jednego z najstarszych pochówków ludzkich w Europie Środkowo-Wschodniej (VI tys. p.n.e., Kamieńskie, gm. Orzysz). W wystąpieniu swoim J. M. Łapo przedstawił możliwości rekonstrukcji dziejów Mazur Wschodnich na podstawie podań ludowych i nazw fizjograficznych. Omówił, w jaki sposób ludność mazurska utrwalała w folklorze wiedzę o stanowiskach archeologicznych oraz o wydarzeniach historycznych od czasów pruskich po XIX wiek.

Seweryn Szczepański 
Jak chłop „baby” postrzegał? Antropomorficzna rzeźba kamienna w kulturze ludowej Prus Wschodnich i Zachodnich
11 maja 2006 r.

Mgr Seweryn Szczepański (ur. w 1978 r. w Iławie), historyk, absolwent Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Autor publikacji traktujących o przeszłości rejonu Iławy i Pojezierza Iławskiego, pisał także o pruskich posągach kamiennych. Uczestniczył badaniach wykopaliskowych obiektów archeologicznych Pojezierza Iławskiego, m.in. w Samborowie oraz Babiętach Małych, koło Susza. S. Szczepański w swoim wykładzie omówił średniowieczne posągi kamienne z obszaru Prus, dowodząc, że rzeźby te wpisane w krajobraz kulturowy wsi wzbudzały duże zainteresowanie okolicznej ludności. Przedstawił też legendy i podania ludowe dotyczące posągów i ich znaczenie dla zainteresowania ludności wiejskiej odległą przeszłością.

 

19 października 2006 r.

 

Dr Marek F. Jagodziński, ur. w 1953 r. w Sierpcu, jest absolwentem Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Od ukończenia studiów związany z Elblągiem, początkowo jako konserwator zabytków archeologicznych, a od 1995 roku jako kustosz muzeum (obecnie Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu). Jest członkiem kilku towarzystw naukowych, w tym Olsztyńskiego Oddziału Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich. Autor ponad pięćdziesięciu publikacji, m. in. książki Archeologiczne ślady osadnictwa między Wisłą a Pasłęką we wczesnym średniowieczu. Komentarz do katalogu stanowisk, Adalbertus, t. 3, Warszawa 1997. Komisarz i współautor wielu wystaw archeologicznych. W historii polskiej archeologii dr Jagodziński zapisał się przede wszystkim jako odkrywca, znanego z przekazu Wulfstana, Truso – wikińskiego ośrodka handlowego nad jeziorem Drużno. I właśnie wyniki wieloletnich badań emporium Truso przedstawi dr Jagodziński w swoim wykładzie. Wyników interdyscyplinarnych badań w Truso zaprezentował w kontekście szerszej sytuacji kulturowej we wczesnym średniowieczu, głównie VIII – X wieku w dorzeczu dolnej Wisły, akcentując zwłaszcza sytuacje osadniczo-kulturową na tym obszarze i koegzystencje w tym rejonie trzech etnosów Słowian, Prusów i Wikingów.

 

23 listopada 2006 r.

 

Dr Mirosław J. Hoffmann, kierownik Działu Archeologii Muzeum Warmii i Mazur, adiunkt w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. W wykładzie autor przybliżył postać i dokonania dla wschodniopruskiej archeologii Heinricha Kemke. Badacz ten związany z Królewcem oraz majątkiem Żywki, koło Kruklanek, mimo braku matury, dzięki swojemu oczytaniu i samokształceniu stał się jednym z wiodących prahistoryków wschodniopruskich w pierwszych dekadach XX wieku. Był jednym z niewielu niemieckich archeologów z Prus Wschodnich, w którego żyłach płynęła też polska krew. Zasłużył się przede wszystkim w badaniach nad chronologią okresu rzymskiego i wczesnego średniowiecza. W latach trzydziestych, darzony ogromnym szacunkiem przez swoich młodszych kolegów po fachu, nazywany był „starym mistrzem badań prahistorycznych”. W ostatnich latach życia, pomimo przeprowadzki do Berlina „...jako wierny Prusak zachował w sercu miłość do starej ojczyzny”.

7 grudnia 2006 r.

 

Dr Jan Gancewski, ur. 1964 r. w Mrągowie, jest absolwentem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, adiunktem w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Autor kilkudziesięciu publikacji, w tym książki Rola zamków krzyżackich w ziemi chełmińskiej od połowy XIV w. do 1454 r. Jest twórcą i redaktorem naczelnym Mrągowskich Studiów Humanistycznych, sekretarzem czasopisma naukowego Echa Przeszłości, wiceprezesem Oddziału Olsztyńskiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, członkiem zarządu Towarzystwa „Pruthenia” oraz członkiem polsko-niemieckiej grupy dyskusyjnej ds. wydawnictw źródłowych w Berlinie i Toruniu.
Wykład dr. Gancewskiego obejmował przedstawienie informacji pochodzących z badań własnych autora do tej pory nie publikowanych, na podstawie danych zgromadzonych w materiałach archiwalnych, przede wszystkim Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz Berlin-Dahlem oraz wydawnictw źródłowych proweniencji krzyżackiej, które ukazały się drukiem do tej pory. W znacznej mierze dotyczył spraw gospodarki krzyżackiej i jej kondycji w omawianym czasie, ale również sytuacji wewnętrznej korporacji zakonnej oraz jej przemian, które zachodziły w Prusach w przedstawionym czasie.